Τα κόμικς του Ευγένιου Σπαθάρη [Κουλιφέτης Περικλής, efsyn.gr, 21/12/2024]

[ramirez]

Εκατό χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου καραγκιοζοπαίκτη Ευγένιου Σπαθάρη, το «Καρέ Καρέ» ρίχνει φως στα – για πολλούς – άγνωστα και σπάνια κόμικς του.

 

 

 

Πριν από τα κόμικς, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, για τις λαϊκές μάζες στην Ελλάδα υπήρχε ένα μόνο θέαμα: ο Καραγκιόζης και το θέατρο σκιών. Συμπορευόμενος όμως με τους καιρούς, ο δαιμόνιος λαϊκός ήρωας μεταπήδησε πολλές φορές από τον μπερντέ στα νέα μέσα ψυχαγωγίας. Στις σελίδες των κόμικς ζωντάνεψε από ταλαντούχα πενάκια όπως εκείνα των Άκη Μελάχρη, Βύρωνα Απτόσογλου και Παναγιώτη Γκιόκα, ο οποίος μάλιστα τον χρησιμοποίησε ως ήρωα των πολιτικών του γελοιογραφιών. Όμως, ο πρώτος που τον τοποθέτησε στα καρέ, και μάλιστα με εντελώς πρωτότυπο τρόπο, δεν ήταν σκιτσογράφος αλλά ένας από τους εμβληματικότερους καραγκιοζοπαίκτες της Ιστορίας: ο ίδιος ο Ευγένιος Σπαθάρης.

 

 

«Καραγκιόζης Εικονογραφημένος»

 

Το όνομα του Σπαθάρη έρχεται συνειρμικά μετά με τη λέξη «Καραγκιόζης». Γεννήθηκε πριν από εκατό χρόνια, το 1924 στην Κηφισιά. Ακολουθώντας το επάγγελμα του πατέρα του Σωτήρη, όργωσε την Ελλάδα και τον κόσμο με τις φιγούρες του και συντέλεσε στην ανάδειξη του μέσου στη σύγχρονη εποχή με ηχογραφημένες και βιντεοσκοπημένες παραστάσεις. Το όνομα και η χαρακτηριστική του μορφή έγιναν ταυτόσημα με το ελληνικό θέατρο σκιών.

 

 

 Σελίδα από την ιστορία «Ο Μέγας Αλέξανδρος

και το Καταραμένο Φίδι», τεύχος 8.

 

 

Το 1962, σύμφωνα με τον μελετητή και ιστορικό των κόμικς Λευτέρη Ταρλαντέζο, ο Σπαθάρης περνάει για πρώτη φορά την παρέα του Καραγκιόζη στο νέο και δημοφιλές στα παιδιά μέσο των κόμικς δημοσιεύοντας στην εφημερίδα «Μεσημβρινή» ιστορίες με τη μορφή κόμικ στριπ – όπως και οι σειρές του «Καρέ Καρέ».

 

 

 Τα 2 πρώτα καρέ από το 1ο τεύχος

του «Εικονογραφημένου Καραγκιόζη του Σπαθάρη».

 

 

Πέντε χρόνια μετά επιστρέφει στο μέσο ακόμα πιο δυναμικά: το 1967, σύμφωνα και με τους μελετητές Νίκο Πλατή και Κυριάκο Κάσση, κυκλοφορεί με τις εκδόσεις του Σπύρου Λιναρδάτου το περιοδικό κόμικς «Καραγκιόζης Εικονογραφημένος του Σπαθάρη». Ήταν μεγάλου μεγέθους, 17 x 25 cm, ασπρόμαυρο εσωτερικά με έγχρωμο εξώφυλλο και εβδομαδιαίας κυκλοφορίας. Με κόστος 2 δραχμές, ο μικρός αναγνώστης μπορούσε σε κάθε τεύχος να διαβάσει από μια ιστορία Καραγκιόζη του Σπαθάρη και να κερδίσει μια φιγούρα θεάτρου σκιών που περίμενε έτοιμη για ψαλίδισμα στο οπισθόφυλλο.

 

 

 

 

Δυστυχώς, το περιοδικό δεν μακροημέρευσε και ο «Καραγκιόζης Εικονογραφημένος του Σπαθάρη» στα 13 Σάββατα/τεύχη ζωής του πρόλαβε να δημοσιεύσει ιστορίες όπως «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός», «Ο Καραγκιόζης Μάγειρας» και «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι». Παρά τη βραχύβια κυκλοφορία τους, σύμφωνα με το έγκυρο GreekComics.gr, τα κόμικς επανεκδόθηκαν σποραδικά τις επόμενες δεκαετίες.

 

 

Χαρτοκοπτική, φιλμ και συννεφάκια

 

Ο λόγος που αυτά τα κόμικς αξίζουν την προσοχή δεν είναι μόνο το βαρύ όνομα του δημιουργού τους, αλλά και ο ίδιος ο τρόπος δημιουργίας τους. Ο Σπαθάρης δούλεψε τα κόμικς του (τόσο της «Μεσημβρινής» όσο και του περιοδικού) όχι ως κομίστας αλλά ως… καραγκιοζοπαίκτης. Σύμφωνα με τους Πλατή και Ταρλαντέζο, πρώτα σκάλιζε με κοπίδι φιγούρες και σκηνικά από μαύρο χαρτόνι. Στους ήρωες συγκεκριμένα, περνούσε σκοινάκι στις αρθρώσεις ώστε να κινεί τα χέρια και τα πόδια. Ύστερα έστηνε τις φιγούρες και τα σκηνικά σε λευκό χαρτόνι, τα φωτογράφιζε σε διαφορετικές πόζες και εμφάνιζε το φιλμ. Κάθε φωτογραφία ξανακοβόταν, εφαρμοζόταν στη σελίδα σχηματίζοντας τα καρέ και τέλος ο δημιουργός έγραφε ή δακτυλογραφούσε από πάνω τους τα συννεφάκια με τα λόγια. Η σελίδα ήταν έτοιμη!

 

 

 Tα αρνητικά φιλμ από τις φωτογραφίες του Σπαθάρη

και η τελική τους μορφή ως κόμικ στριπ στη «Μεσημβρινή».

Αρχείο Νίκου Πλατή / platis-comics.gr

 

 

Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να φαινόταν μονότονο (σε σύγκριση δε με τα ξένα «αντίπαλα» κόμικς της εποχής), αλλά από τεχνικής και καλλιτεχνικής άποψης είναι μοναδικό: κάθε καρέ είναι και ένας διαφορετικός μπερντές, ολόκληρη η ιστορία ένα ντεκουπάζ/storyboard μιας παράστασης θεάτρου σκιών. Κάθε κόμικς του Σπαθάρη θυμίζει, ακόμα, τα καρέ των ταινιών της πρωτοπόρας Γερμανίδας animator Lotte Reiniger που με την τεχνική του cut-out animation κινούσε χάρτινες φιγούρες ανά φωτογραφία, δημιουργώντας ταινίες μιμούμενες το θέατρο σκιών (επηρεασμένη μεταξύ άλλων και από το θέατρο του Καραγκιόζη). Εάν τα κόμικς, το animation και o κινηματογράφος συγγενεύουν, ο Σπαθάρης απέδειξε μέσα από τα κόμικς του με μοναδικό, ίσως παγκοσμίως τρόπο πόσο συγγενεύουν και με το θέατρο σκιών, τοποθετώντας με τη μαστοριά του όλες αυτές τις τέχνες παρέα πάνω στις φτηνές σελίδες των δύο δραχμών. Αυθεντική σύγχρονη λαϊκή τέχνη. Μεγάλα λόγια για τον εμψυχωτή ενός κουτοπόνηρου δισδιάστατου καμπούρη; Το «Καρέ Καρέ» πιστεύει πως όχι!

 

 

 

 

Και το σχετικό link...