Ένας «Μπέης» της ελληνικής γελοιογραφίας [Αντωνόπουλος Γιάννης (John Antono), efsyn.gr, 12/3/2022]

[nikolas12]

 

«Εχει το ίδιο συναρπαστικό χαμόγελο στα σκίτσα του, ωσάν εκείνο που δεν λείπει ποτέ από τα χείλη του» Φωκίων Δημητριάδης για τον Αλή Ντίνο Μπέη.

Μια ευχάριστη έκπληξη περίμενε τα μέλη της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων πριν από λίγες εβδομάδες. Λάβαμε ταχυδρομικώς στο γραφείο μας στην ΕΣΗΕΑ από ένα αντίτυπο πολυτελούς άλμπουμ με σκίτσα και δημοσιεύματα ενός ξεχωριστού σκιτσογράφου του Μεσοπολέμου και θρυλικού κεφαλαίου στην ιστορία της ελληνικής γελοιογραφίας: του Αλή Ντίνο Μπέη ή «Dino», όπως υπέγραφε τα σχέδιά του. Υπεύθυνη για την ιδιωτική αυτή έκδοση, η κόρη του αείμνηστου γελοιογράφου Σαφέτ Ντίνο-Μαυρομμάτη. Η ευγενέστατη και προσηνής κυρία Σαφέτ είναι σήμερα 92 ετών και ζει στην Πρέβεζα.

 

 

Γεννημένος το 1890 στην υπό οθωμανική διοίκηση Πρέβεζα και τυπικά μουσουλμανικού θρησκεύματος, ο πατέρας της, Αλή Ντίνο, προερχόταν από οικογένεια αξιωματούχων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παππούς του ήταν ο διοικητής του Αιγαίου Αμπιντίν Ντίνο πασάς. Ο δε πατέρας του ήταν γαιοκτήμονας στην περιοχή της Πρέβεζας, εξ ου και ο οικογενειακός τίτλος «Μπέης».

 

 

Ο Αλή υπήρξε ευκατάστατος, πολύγλωσσος, πολυταξιδεμένος και κοσμοπολίτης. Αν και αλβανικής καταγωγής, δύσκολα ξεχώριζε από τους πλέον μορφωμένους Ευρωπαίους της Μπελ Επόκ. Μόλις αποφοίτησε από το Γαλλικό Γυμνάσιο στην Κωνσταντινούπολη, σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στη Σορβόνη. Αυτός ήταν ο λόγος της σύντομης ενασχόλησής του με την πολιτική: το 1915, σε ηλικία μόλις 25 ετών, εκλέχτηκε βουλευτής με το Λαϊκό Κόμμα του Παπαναστασίου.

 

Ευτυχώς για την ελληνική γελοιογραφία, παράτησε σύντομα την πολιτική για να στραφεί, ως αυτοδίδακτος, στην τέχνη του σκίτσου. Συνεργάστηκε με αρκετά έντυπα, όπως ο «Σατανάς», το «Φλιτ», ο «Φανός των Συντακτών», ο «Ελεύθερος Τύπος» του Καβαφάκη και κυρίως η «Πρωία», στην οποία δούλευε μέχρι το πρόωρο και απρόσμενο τέλος του, το 1938.

 

 

Αριστοκρατικός και συνάμα λαϊκός, κατάφερε να αποτυπώσει με το λιτό του σχέδιο την κομψότητα και τη λεπτή ευγένεια της προσωπικότητάς του. Χαρακτηριστικά της απλής, ντελικάτης γραμμής του, η εκφραστικότητα, η αφαίρεση και η απελευθέρωση από το περιττό. Το σύνολο του έργου του, δημοσιευμένου και αδημοσίευτου, περιλαμβάνει σχέδια, γελοιογραφίες και εικονογραφήσεις στα οποία απεικονίζονται από πολιτευτές και μεγαλοαστές κυρίες μέχρι αγωγιάτες και μπαλωματήδες, Ελληνες και Τσάμηδες της Πρέβεζας. Επίσης, σπαρταριστά σκίτσα οικογενειακής σάτιρας.

 

 

Διέθετε ένα χιουμοριστικό στιλ, το οποίο όμως δεν έκλινε προς την καρικατούρα, αλλά μάλλον σε έναν καλοκάγαθο ρεαλισμό των μορφών. Δεν τον ικανοποιούσε ιδιαίτερα η πολιτική γελοιογραφία όσο το περιπαικτικό ηθογραφικό σκίτσο: η αποτύπωση των κοινωνικών ρόλων, των ανθρώπινων χαρακτήρων και συμπεριφορών.

 

Αυτή, άλλωστε, ήταν και η κυρίαρχη τάση της γελοιογραφικής γενιάς του Μεσοπολέμου, στην οποία ο Αλή Ντίνο ανήκε (μαζί με ονόματα όπως ο Ασλόγλου, ο Γκέιβελης, ο Καστανάκης, ο Κουμετάκης, ο Νουάρ, ο Μπέζος, ο Παυλίδης, ο Σόφο, ο Τερζόπουλος κ.ά.). Σε μια κοινωνία που προσπαθούσε να ισορροπήσει μεταξύ των τραυμάτων της «πολεμικής δεκαετίας» 1912-1922 και της διαφαινόμενης νέας παγκόσμιας αναταραχής, οι γελοιογράφοι στράφηκαν σε πιο ανώδυνη θεματολογία. Βοήθησε από το 1936 σε αυτό και η μεταξική λογοκρισία.

 

 

Ο Αλή Ντίνο στον βραχύ βίο του υπηρέτησε την τέχνη του ποικιλοτρόπως: διοργάνωσε ατομικές εκθέσεις, ανέλαβε ταμίας της Ενώσεως Σωματείων Εικαστικών Τεχνών, ενώ το 1926 υπήρξε ιδρυτικό μέλος της πρώτης Ενώσεως Σκιτσογράφων, της οποίας διετέλεσε και πρόεδρος.

 

 

Η κυρία Σαφέτ με την έκδοσή της προσέφερε ένα πολύτιμο δώρο στη νεότερη γενιά γελοιογράφων, καλύπτοντας ένα βιβλιογραφικό κενό και τιμώντας τη μνήμη του πατέρα της, που λίγο γνώρισε αλλά πολύ αγάπησε.

 

 

Οπως γράφει η ίδια στον πρόλογο του άλμπουμ:

 

«Το 1938 έφυγε από τη ζωή ο πατέρας μου, Αλή Ντίνο. Ημουν τότε 8 χρονών και φυσικό ήταν να μην καταλαβαίνω και πολλά πράγματα. Καθώς περνούσαν τα χρόνια, ακούγοντας διηγήσεις της μητέρας μου και διαβάζοντας δημοσιεύματα για τον Αλή Ντίνο, συνειδητοποίησα το μέγεθος της απώλειας του πατέρα μου. Αντιμετώπισα μια πολύ στερημένη ζωή στα τρομερά δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν για όλους. Μετά από αυτά και πριν φύγω κι εγώ από τη ζωή, αποφάσισα στη μνήμη του πατέρα μου με αυτό το άλμπουμ, που θα το προσφέρω στους φίλους μου και στους απογόνους των φίλων του, για να μάθουν και οι νεότεροι ποιος ήταν ο Αλή Ντίνο ανάμεσα στους ογκόλιθους της γελοιογραφίας της εποχής του».

 

Και η πηγή