Ζωές κλεισμένες σε βαζάκια [Κουκουλάς Γιάννης, efsyn.gr, 5/10/2019]

[ramirez]

Μια Πολωνέζα, με κίνδυνο της ζωής της και τεράστιο προσωπικό κόστος, κατάφερε να σώσει χιλιάδες παιδιά κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Ο πρώτος τόμος ενός συγκλονιστικού βιβλίου καταγράφει τη ζωή και το έργο της στα σιδερόφρακτα ναζιστικά κολαστήρια.

 

 

 

 

Όταν άρχισε να επισκέπτεται το εβραϊκό γκέτο, το 1941, η Ιρίνα Σεντλέροβα ήταν μόλις 31 ετών. Μα ήταν αποφασισμένη να βοηθήσει όπως μπορούσε και με κάθε τίμημα. Είχε σπουδάσει νομικά και πολωνική λογοτεχνία και ήταν μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Το 1939 ο σύζυγός της, ως μέλος του πολωνικού στρατού, είχε συλληφθεί από τους Γερμανούς που σιγά σιγά κατακτούσαν τα εδάφη της Ανατολικής Ευρώπης. Στα τέλη του 1940, οι δυνάμεις κατοχής της Βαρσοβίας διέταξαν την αναγκαστική και βίαιη απομάκρυνση του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης (περίπου 400 χιλιάδες άτομα) και τη συγκέντρωσή του σε μια μικρή περιοχή που σύντομα περιφράχτηκε και μετατράπηκε σε γκέτο, χωρίς επικοινωνία με τον έξω κόσμο, με ελάχιστη πρόσβαση σε τρόφιμα και πόσιμο νερό. Οι αρρώστιες δεν άργησαν και η κατάσταση έγινε αφόρητη. Μόνο σε λιγοστά μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων όπως η Ιρένα Σεντλέροβα επιτρεπόταν η είσοδος για λίγες ώρες. Σε αυτούς τους ηρωικούς ανθρώπους έπεσε όλη η ευθύνη να σώσουν όσο περισσότερα παιδιά ήταν δυνατό από το βέβαιο θάνατο που θα ερχόταν αργά ή γρήγορα είτε στο γκέτο είτε σε κάποιο άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Και η Ιρένα έσωσε πολλά παιδιά. Η ζωή της και το έργο της έχουν αναγνωριστεί από δεκάδες διεθνείς οργανισμούς, έχει κατ’ επανάληψη βραβευτεί στην Πολωνία και σε πολλές άλλες χώρες για τη δράση της, ήταν δύο φορές υποψήφια για το Βραβείο Νόμπελ, αλλά οι λεπτομέρειες αυτής της ζωής δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστές στο ευρύ κοινό.

 

 

 

 

Αυτό προσπαθούν να «διορθώσουν» οι Jean-David Morvan και Severine Trefouel (σενάριο), David Evrard (σχέδια) και Walter (χρώμα) με το «Irena», ένα βιβλίο για τη ζωή της, μέσα από την οποία περνούν και όλες οι φρικτές λεπτομέρειες της ναζιστικής θηριωδίας. Δεν πρόκειται όμως για μια ακαδημαϊκή βιογραφία ούτε για ένα ντοκουμέντο τεκμηρίωσης και φωτογραφικής ακρίβειας και αναπαράστασης, αλλά για μια συγκλονιστική αφήγηση που βασίζεται σε πραγματική ιστορία. Όπως ξεκαθαρίζουν στον πρόλογό τους οι δημιουργοί: «H Ιρένα Σεντλέροβα ήταν πραγματικό πρόσωπο. Γοητευμένοι από την ιστορία της, προσπαθήσαμε να διαβάσουμε τα πάντα γύρω από αυτήν, ακόμα και σε γλώσσες που δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε. Οι πολλαπλές πηγές δεν δίνουν πάντα ίδιες πληροφορίες, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα είναι αντικρουόμενες. Οπότε αποφασίσαμε να μην παρουσιάσουμε μια ευθεία και με πολλές εικασίες βιογραφία, αλλά περισσότερο να χρησιμοποιήσουμε τη δραματική φαντασία για να μεταφέρουμε το πνεύμα της εποχής». Και πράγματι, αν ο αναγνώστης αποστασιοποιηθεί από την ιστορία, θα απολαύσει μια συγκλονιστική αφήγηση.

 

 

 

 

Είναι όμως δυνατό κάτι τέτοιο; Η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική, καθώς το θέμα είναι τόσο δυνατό και γνωστό που δε μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο κανέναν. Κι όσο κι αν σε πρώτη ανάγνωση, το καρτουνίστικο σχέδιο μπορεί να ξενίζει για μια ιστορία που μιλά για τον ναζισμό και τα εγκλήματά του, πολύ σύντομα ο θεατής εξοικειώνεται και συμπάσχει με τα πρόσωπα που συνωστίζονται στο γκέτο περιμένοντας τον θάνατο. Ή ένα θαύμα. Το θαύμα, όμως, έρχεται μόνο με τη μορφή της Ιρένα. Η γενναία Πολωνέζα κατόρθωσε, ακόμα και κρύβοντας νεογέννητα μωρά στην τσάντα της, να φυγαδεύσει πολλά παιδιά και να τα δώσει σε ανάδοχες οικογένειες για να επιζήσουν. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι γονείς αυτών των παιδιών πέθαναν στο γκέτο της Βαρσοβίας ή μεταφέρθηκαν σε σκληρότερα στρατόπεδα όπου κάηκαν ζωντανοί, μπήκαν σε θαλάμους αερίων, δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ ή πέθαναν από την πείνα και τις αρρώστιες.

 

Η Ιρένα φρόντιζε πάντα να καταγράφει τα στοιχεία όλων των παιδιών, τα ονόματα της οικογένειάς τους και των γονέων τους αλλά και τα ονόματα όσων τα αναλάμβαναν. Για να μην πέσουν αυτά τα στοιχεία στα χέρια των Γερμανών, τα έγραφε σε μικροσκοπικά χαρτάκια, τα έκρυβε μέσα σε γυάλινα βαζάκια και τα έθαβε στο χώμα ώστε όταν τέλειωνε ο εφιάλτης να καταστεί δυνατή η επανένωση των οικογενειών. Μετά τη λήξη του πολέμου, η Ιρένα ξέθαψε όλα αυτά τα βαζάκια και ξεκίνησε η προσπάθεια εντοπισμού παιδιών και γονέων. Δυστυχώς, σχεδόν όλοι οι γονείς αποδείχθηκε πως είχαν πεθάνει, ενώ πολλά παιδιά είχαν μεταφερθεί από τους νέους τους κηδεμόνες εκτός Γερμανίας. Ήταν όμως ζωντανά. Και γι’ αυτό ήταν υπεύθυνη μια νέα γυναίκα και οι συνεργάτες της.

 

 

 

 

Η ίδια η Ιρένα συνελήφθη από την Γκεστάπο το 1943, φυλακίστηκε και βασανίστηκε. Δεν πρόδωσε, όμως, ποτέ τους φίλους της κι όσους τη βοηθούσαν. Καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά λίγο πριν από την εκτέλεσή της, η αντιστασιακή οργάνωση Zegota, της οποίας ήταν μέλος, δωροδόκησε τους φρουρούς της και την άφησαν ελεύθερη. Αντί να αποσυρθεί από τη δράση μετά την περιπέτειά της, επανήλθε στο γκέτο ως νοσοκόμα κάποιας ανθρωπιστικής οργάνωσης, χρησιμοποιώντας πλαστό όνομα και ταυτότητα, για να συνεχίσει να σώζει παιδιά και να βοηθά τους κρατούμενους. Ο πρώτος τόμος της σειράς «Irena» με υπότιτλο «Wartime Ghetto» ολοκληρώνεται με τη σύλληψή της και τα φρικτά βασανιστήρια στα οποία την υπέβαλαν οι αξιωματικοί των ναζί. Σύμφωνα με τις εκδόσεις Lion Forge, σύντομα θα ακολουθήσει ο δεύτερος τόμος με τη συνέχεια αυτής της συγκλονιστικής πραγματικής ιστορίας, για μια γυναίκα που θυσίασε τα πάντα για να σώσει τις ζωές των παιδιών. Και ένα μόνο να είχε σώσει, θα ήταν επιτυχία. Το κατάφερε για 2.500 παιδιά.

 

 

 

 

Πολλά κόμικς έχουν δημιουργηθεί μέχρι σήμερα για το Ολοκαύτωμα και τη μαζική δολοφονία των Εβραίων. Πιο γνωστό από αυτά, το «Maus» του Art Spiegelman (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Zoobus), μια δραματοποιημένη βιογραφία του πατέρα του Αμερικανού καλλιτέχνη που επέζησε του Άουσβιτς. Ο Spiegelman δεν περιορίζεται, όμως, μόνο στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά κατά κάποιον τρόπο αυτοβιογραφείται και περιγράφει τις συνέπειες που είχε ο πόλεμος στην οικογένειά του και στην ψυχική υγεία της μητέρας του που εντέλει αυτοκτόνησε, πιθανώς λόγω των ανεπούλωτων τραυμάτων που τη βασάνιζαν. Βιογραφική ως προς τον πατέρα του και συνάμα αυτοβιογραφική είναι και η «Δεύτερη Γενιά» του Michel Kichka (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μαμούθ). Ο Βελγο-ισραηλινός δημιουργός περιγράφει τα γεγονότα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως του τα αφηγήθηκε ο πατέρας του, αλλά επικεντρώνεται στον δικό του ψυχισμό ως απογόνου ενός επιζήσαντα που κουβαλά τις μνήμες των προγόνων του προσπαθώντας να απαγκιστρωθεί από την προσκόλληση σε αυτές. Καθαρά βιογραφικός είναι ο «Μποξέρ» του Reinhard Kleist (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ηλίβατον) που αφηγείται τη δραματική ιστορία του Πολωνοεβραίου Χάρι Χαφτ, ενός ανθρώπου που κατόρθωσε να επιζήσει ύστερα από τέσσερα χρόνια κράτησης σε στρατόπεδα συγκέντρωσης λόγω του ταλέντου του στην πυγμαχία. Ο Χαφτ ήταν ένας από τους πολλούς Εβραίους που οι Γερμανοί έβαζαν να αγωνίζονται μέχρι θανάτου για να διασκεδάζουν και να στοιχηματίζουν. Επέζησε, και μετά τον πόλεμο μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου και επιδίωξε μια νέα καριέρα, αν και πάντα κουβαλούσε τις ενοχές αυτής της επιβίωσης.

 

 

 

 

Και το σχετικό link...