Γιατί εξακολουθεί να γοητεύει ο Τεν Τεν [ Τσιώρου Βίκυ, Ελευθεροτυπία, 30/1/2007 ]

[Bonadrug]

100 χρόνια από τη γέννηση του Ερζέ, δημιουργού του Τεν Τεν

Γιατί εξακολουθεί να γοητεύει ο Τεν Τεν

 

Της ΒΙΚΗΣ ΤΣΙΩΡΟΥ

 

 

 

 

Το 2007 θα είναι χρονιά αφιερωμένη στον Ερζέ, ψευδώνυμο του Ζορζ Ρεμί, δημιουργού του Τεν Τεν, του δαιμόνιου δημοσιογράφου με το χαρακτηριστικό τσουλούφι πάνω από το μέτωπο και τόσων άλλων συμπρωταγωνιστών του. Μπορεί το όνομα του Ερζέ να μη λέει τίποτε σε πολλούς, αλλά ο μικρός ήρωάς του, μέσα από τις περιπέτειές του, εξακολουθεί να ψυχαγωγεί «παιδιά από 7 έως 77 χρόνων» σε ολόκληρο τον κόσμο.

 

 

Ο Ερζέ και ο Αντι Γουόρχολ το 1977

Οι φίλοι του μπορούν να επισκεφθούν την έκθεση που διοργανώνει το Μουσείο Μπομπούρ, στο Παρίσι, καθώς και μία άλλη στις Βρυξέλλες, χώρα καταγωγής του Ερζέ, αλλά και δύο στη Βαρκελώνη: η μία στο πλαίσιο της έκθεσης αυτοκινήτου, με θέμα τα μεταφορικά μέσα που έχει χρησιμοποιήσει ο ήρωάς του στα πολυάριθμα άλμπουμ με τις περιπέτειές του, και η δεύτερη με θέμα «Ο Ερζέ και η Τέχνη». Αλλά και η Στοκχόλμη αποφάσισε να τιμήσει το έργο του Βέλγου δημιουργού διοργανώνοντας μια έκθεση, με τίτλο: «Ο Τεν Τεν, ο Χαντόκ και τα πλοία».

 

Αλλά δεν είναι μόνον οι εκθέσεις μέσα από τις οποίες μπορεί κανείς να παρακολουθήσει πτυχές του έργου του Ερζέ: dvd, γραμματόσημα του γαλλικού, βελγικού και ελβετικού Ταχυδρομείου, μία θεατρική παράσταση στο Λονδίνο και μια μουσική κωμωδία στην Ολλανδία, είναι από τις πολλές εκδηλώσεις που γίνονται προς τιμήν του. Και αυτά χωρίς να υπολογίζουμε την πληθώρα εκδόσεων, μια δεκάδα βιβλίων για τη δημιουργία του Τεν Τεν, τις σχέσεις του με τον δημιουργό του, την πραγματική ταυτότητα της Κασταφιόρα, τα μυστικά του Μουλινσάρ...

 

Και όλα αυτά παρ' όλο που μετά το θάνατο του Ερζέ, τον Μάρτιο του 1983, κανένα νέο άλμπουμ του Τεν Τεν δεν κυκλοφόρησε, όπως αντίθετα συνέβη με τον Σπιρού, τον Αστερίξ, τα Στρουμφάκια και άλλα κόμικς. Κανείς δεν αποπειράθηκε να συνεχίσει τις περιπέτειες του Τεν Τεν. Η χήρα του Ερζέ, Φανί Ρόντγουελ, είναι κατηγορηματική: «Δεν θα μπορούσε να υπάρξει Τεν Τεν χωρίς τον Ερζέ. Ποτέ δεν θα παρέβαινα την επιθυμία του».

 

Ο Τεν Τεν αν και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα αποτελεί μια εικόνα αναγνωρίσιμη στις τέσσερις γωνιές του κόσμου. Οι περιπέτειές του έχουν μεταφραστεί σε 60 γλώσσες. Ο Τεν Τεν μιλά μεταξύ άλλων εβραϊκά, αφρικάανς, καταλανικά, ακόμη και μια τοπική διάλεκτο του Νότιου Βελγίου... Δεν είναι τυχαίο που ο στρατηγός Ντε Γκολ αναγνώριζε τον Τεν Τεν ως τον μόνο σοβαρό αντίπαλό του σε θέματα δημοτικότητας.

 

Ας γυρίσουμε όμως στην έκθεση του Μπομπούρ: «Παρουσιάζοντας το έργο του Ερζέ -λέει ο πρόεδρος του Κέντρου, Μπρουνό Ρασίν- επιθυμούμε να αναδείξουμε τη σημασία των κόμικς στην ιστορία αυτής της τέχνης του 20ού αιώνα».

 

Αυτήν την εποχή το Μπομπούρ γιορτάζει επίσης τα 30ά γενέθλιά του και δεν αποτελεί σύμπτωση πως σε ένα από τα άλμπουμ του Ερζέ, στην «Υπόθεση Τουρνεσόλ», γίνεται αναφορά -με ειρωνική διάθεση- στην κατασκευή του Κέντρου, καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που στη δεκαετία του '70 θεωρούσαν την πρωτοποριακή κατασκευή των Ρέντζο Πιάνο και Ρίτσαρντ Ρότζερς ανάρμοστη για το κέντρο του Παρισιού. Στον πρόλογο του καταλόγου της έκθεσης, ο διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης, το οποίο κατέχει τα αυθεντικά και εκπληκτικά σχέδια της «Υπόθεσης Τουρνεσόλ», Λοράν Λε Μπον, μεταφέρει ένα απόσπασμα από το άλμπουμ, ένα διάλογο μεταξύ ενός εμίρη και του κυρίου Χάρτιμον: Εμίρης: «Προσέφερα μάλιστα και ένα σημαντικό ποσό για τις νέες εγκαταστάσεις των διυλιστηρίων που πρόσφατα κατασκευάστηκαν στο Παρίσι και το μετέτρεψαν σε Μουσείο».

 

- Χάρτιμον ξαφνιασμένος: «Εξοχότατε, θέλετε να πείτε το Κέντρο Πομπιντού... Δεν είναι διυλιστήριο, είναι ένα κανονικό Μουσείο»....

 

Σε αυτό λοιπόν το Μουσείο έμελλε να παρουσιαστεί η μεγάλη έκθεση για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ερζέ!

 

Η έκθεση περιλαμβάνει στοιχεία τόσο της ζωής του Ερζέ όσο και του έργου του. Από το πρώτο σχέδιο που ζωγράφισε σε ηλικία 4 ετών πάνω σε μια καρτ ποστάλ, μέχρι την αίθουσα του Μπλε Λωτού, «πραγματική Καπέλα Σιξτίνα της ένατης Τέχνης», στην οποία εκτίθεται το σύνολο των 124 σχεδίων αυτού του καταπληκτικού άλμπουμ, του 1936, τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά ύστερα από είκοσι χρόνια.

 

 

Και ενώ στο Κέντρο Πομπιντού γιορτάζουν τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ερζέ, ο «τεντενόφιλος» και συγγραφέας πέντε βιβλίων για τους ήρωες του Ερζέ, Αλμπέρ Αλγκού, εξηγεί σε άρθρο του στο περιοδικό «Νουβέλ Ομπσερβατέρ» πώς από μικρή ηλικία προσβλήθηκε από μια «ασθένεια» η οποία τον έκανε να πιστεύει στην ύπαρξη των Ντιπόν, του Τουρνεσόλ, της Κασταφιόρα και του Χάντοκ:

 

«Η τεντενοφιλία μου γεννήθηκε όταν ήμουν 8 χρόνων, συγκεκριμένα όταν ανακάλυψα, όπως τόσα και τόσα παιδιά της ηλικίας μου, τις περιπέτειες του Τεν Τεν. Από το πρώτο άλμπουμ που έπιασα στα χέρια μου αισθάνθηκα ευτυχισμένος καθώς μεταφέρθηκα σε μια ζωή πολύ πιο έντονη από αυτή που ζούσα ως αγοράκι. Αλλά παραδόξως, αυτό που με γοήτεψε πάνω από όλα ήταν μια πολύ συνηθισμένη εικόνα. Ενα "στριπάκι" όπου έδειχνε τον Τεν Τεν να γευματίζει σε ένα εστιατόριο. Βλέποντάς τον να τρώει, με το πιρούνι στο χέρι, σοκαρίστηκα όπως όταν μου συνέβαινε να συναντήσω στο δρόμο τη δασκάλα μου φορτωμένη με μια σακούλα από τη λαϊκή. Το ότι ένα σχεδόν μυθοποιημένο άτομο μπορεί να ασχολείται με τις καθημερινές δουλειές ήταν κάτι που με εξέπληττε.

 

»Από τότε αυτή η διαφορά μεταξύ κάποιου κοινότοπου και κάποιου σπάνιου πράγματος δημιουργούσε μια περίεργη ατμόσφαιρα στις περιπέτειες του Τεν Τεν τις οποίες ξαναδιάβαζα πάντα με την ίδια ευχαρίστηση. Ανθρώπινοι, τόσο ο ίδιος ο μικρός ρεπόρτερ όσο και οι φίλοι του, περνούν από τις πιο τρελές καταστάσεις και τα καταφέρνουν τόσο σε κοινές υποθέσεις όσο και στις πιο περίπλοκες. Οταν μεγάλωσα, προσπάθησα να ξαναδιαβάσω τα άλμπουμ μέσα από μια οπτική γωνία πιο κριτική και "φιλοσοφημένη", αλλά όλες αυτές οι διανοουμενίστικες προσπάθειες τελικά με κούρασαν. Η προσέγγισή μου στο έργο του Ερζέ δεν μπορούσε να έχει σχέση παρά μόνο με το παιχνίδι.

 

»Προσεγγίζω λοιπόν τα πρόσωπα του Τεν Τεν με τη διάθεση για συμμετοχή σε ένα παιχνίδι εντελώς υποκειμενικό. Στα βιβλία που τους αφιερώνω, όπως και στη ζωή, δένομαι με αυτά σαν να ήταν πραγματικές υπάρξεις. Γι' αυτό και μια βροχερή ημέρα που επέστρεφα από τη Γενεύη στη Λοζάνη με το αυτοκίνητό μου, στο δρόμο της Νιόν, ήμουν πεισμένος πως είχα ξεκινήσει την αναζήτηση του καθηγητή Τουρνεσόλ που είχε απαχθεί από συνοριακούς φύλακες. Αλλωστε, οι έρευνές μου στο ξενοδοχείο Κορναβέν με οδήγησαν στην ανακάλυψη πως ο Ερζέ είχε καταλύσει εκεί τον ίδιο χρόνο με τον επιφανή και θεόκουφο καθηγητή. Ο πρώτος στο δωμάτιο 210 και ο δεύτερος στο 122. Τι χαρά έκανα όταν διαπίστωσα πως δεν ήμουν ο μόνος που πίστευε στην ύπαρξη των Ντιπόν και των άλλων ηρώων. Και τι απογοήτευση με κυρίευε όταν οι βεβαιότητές μου κλονίζονταν. Οπως τότε που ο διευθυντής της Σκάλας του Μιλάνου μού έγραψε για να μου πει πως η Κασταφιόρα δεν είχε ποτέ τραγουδήσει στο θέατρό του!

 

»Για να είμαι ειλικρινής κατάλαβα από την πρώτη στιγμή πως ο Τεν Τεν δεν ήταν παρά ένας χαζούλης με πολύ θάρρος. Αντίθετα, γρήγορα ενδιαφέρθηκα για όλους εκείνους τους παλαβούς που τον τριγύριζαν. Τον αλκοολικό και φωνακλά Χαντόκ, τους δυο επικίνδυνους βλάκες, τους Ντιπόν, τον κουφό και ευέξαπτο Τουρνεσόλ, την Κασταφιόρα, καταστροφικό καστράτο, ιδιότροπο και γενναιόδωρο συγχρόνως...»

 

Οσο για τις πολιτικές πεποιθήσεις των πρωταγωνιστών του Ερζέ, πολλά έχουν γραφεί και πολλοί έχουν κατηγορήσει τον ίδιο τον δημιουργό για ακραίο συντηρητισμό, ρατσισμό, αντικομμουνισμό...

 

Το 1942, στον κατατρεγμό των Εβραίων δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στη βελγική εφημερίδα Λε Σουάρ το άλμπουμ «Το μυστηριώδες άστρο», με ιδιαίτερα αντισημιτικό περιεχόμενο. Υπάρχει ωστόσο μια πολιτική θέση του Ερζέ την οποία επικαλούνται οι τεντενόφιλοι για να εκτονώσουν αυτές τις απόψεις: Πρόκειται για ένα στριπάκι όπου εμφανίζεται ένα σύνθημα γραμμένο σε τοίχο από το χέρι ενός εκ των ηρώων του, τον Δεκέμβριο του 1939: «Ο Χίτλερ είναι τρελός» και λίγο πιο κάτω, στον ίδιο τοίχο: «Ο Ζιλ "τα έχει" με τη Μαριέτα».

 

Ο Αλγκού που πιστεύει, όπως και ο Προυστ, πως ένα έργο δεν είναι η αντανάκλαση της ζωής του δημιουργού του, εξηγεί την αγάπη του για το έργο του Ερζέ:

 

«Η τεντενοφιλία -λέει ο Αλγκού- είναι για μένα μια συναισθηματική και φανταστική κατάσταση. Οπως και η ζωγραφική είναι μια cosa mentale. Σε στιγμές έξαρσης, συμπάθειας και ενθουσιασμού, που με καταλαμβάνουν ενίοτε για τα πρόσωπα που δημιούργησε ο Ερζέ, απολαμβάνω το ότι μπορώ να παρατείνω τη ζωή τους, μέσα από τα βιβλία μου, προς κάποιες κατευθύνσεις που εκπλήττουν κι εμένα τον ίδιο. Η ανταμοιβή σ' αυτή την περίπτωση είναι πως η πραγματικότητα πάντα βοηθά τη μυθοπλασία. Ολα όσα με ευχαριστούν να φαντάζομαι, γίνονται πιθανά. Και η μυθοπλασία μάς διαφυλάσσει πάντα από την πραγματικότητα, όταν αυτή μας απογοητεύει».

 

 

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 30/01/2007