ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

[Bonadrug]

Τα κόμικς ως μέσο αγωγής των παιδιών - Χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση

Ο συγγραφέας
Ο Θ. Αγραφιώτης είναι θεολόγος - εκαπιδευτικός (Master θεολογίας).


Τα περιεχόμενα του βιβλίου


ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' . ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

I ΕΝΝΟΙΑ, ΔΟΜΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ
l. Έννοια και χαρακτηριστικά των κόμικς
2. Δομή και φιλοσοφία των κόμικς
3. Προϊστορία των κόμικς

ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ
Ι. Τα κόμικς στην Αμερική
2. Τα κόμικς στην Ευρώπη
3. Τα κόμικς στην Ελλάδα
α. «Η Διάπλασις των Παίδων»
β. Η αμερικάνικη σχολή των κόμικς
ί) «Κλασσικά Εικονογραφημένα»
ii) «Μίκυ Μάους» και Yπερήρωες
γ. Η γαλλοβελγική σχολή των κόμικς
δ. Τα ελληνικά κόμικς

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β' - ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

Ι. ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ
1. Έννοια και είδη των εικόνων
2. Εικόνα, σημαίνον και σημαινόμενο
ΙΙ. ΟΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Ι. Οι εικόνες των κόμικς
2. Το παιδί και οι εικόνες των κόμικς

ΙΙΙ.ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ
Ι. Οι βασικότερες ενστάσεις για τα κείμενα των κόμικς
2. Η αμφισβητούμενη ποιότητα του περιεχομένου των
κόμικς και η πολυεπίπεδη ανάγνωσή τους

ΙV.ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΤΑ ΚΟΜΙΚΣ
Ι. Το γέλιο ως χαρακτηριστικό του ανθρώπου
2. Το κωμικό και το γέλιο
3. Το κωμικό και το γέλιο στα κόμικς

V. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΜΙΚΣ
1. Κοινωνικοποίηση και ιδεολογικοί προσανατολισμοί
των κόμικς
2. Κοινωνικοποίηση των παιδιών και προσπάθεια
επιβολής του πολιτικού κατεστημένου
3. Τα πρότυπα των κόμικς και οι αρνητικές επιδράσεις τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ- Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ

Ι. Τ Α ΚΟΜΙΚΣ ΩΣ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

1. Τα κόμικς στην αξιοποίηση της επικοινωνίας διδάσκοντος και διδασκομένου
2. Η σχετική με την ύλη των μαθημάτων του σχολείου θεματική των κόμικς
3. Κόμικς και ανάπτυξη σχολικών δραστηριοτήτων
4. Σημειολογική ανάλυση των κόμικς
5. Κόμικς και σύγχρονη τεχνολογία

ΙΙ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΜΕ ΚΟΜΙΚΣ
Ι. Κριτήρια εmλογής του θέματος
2. Χρονική διάρκεια του προγράμματος και τάξη για την
οποία προορίζεται
3. Σκοποθεσία του προγράμματος
4. Περιεχόμενο των κόμικς
5. Μεθοδολογία του προγράμματος
α. Εισαγωγή του προγράμματος
β. Δημιουργία «αναγνωστικών» ομάδων
γ. Δραστηριότητες των «αναγνωστικών» ομάδων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ' - ΚΡΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ

Ι. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΚΟΜΙΚΣ
1. Τα κόμικς βίας, τρόμου και εγκληματικότητας
2. Τα «Underground Comix»
3. Τα κόμικς θρησκευτικού περιεχομένου
4. Η προβληματική γύρω από τη διασκευή των Βιβλικών
κειμένων σε κόμικς
ΙΙ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΣΚΡΟΥΤΖ ΜΑΚ ΝΤΑΚ
1. Τα αμφιλεγόμενα κόμικς του Nτίσνευ
2. Το «διπλό» πρόσωπο του θείου Σκρουτζ


Η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ



Αποτελεί κοινό τόπο η πεποίθηση πως ζούμε σε μια κοινωνία, η οποία κυριαρχείται, εκτός των άλλων, από σύνθετα τεχνολογικά φαινόμενα και από πληθώρα εικόνων. Τα περισσότερα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, χρησιμοποιώντας ποικιλότροπα την τεχνολογία και τις εικόνες, προσφέρονται σε όλους μας για αξιοποίηση σε διάφορους τομείς. Η αξιοποίηση αυτών των μέσων φιλοδοξεί να προσφέρει ευχαρίστηση, να συμβάλλει στην αντιμετώπιση διάφορων αναγκών και να εξοικονομήσει πολύτιμο χρόνο, υπακούοντας έτσι και στους γρήγορους ρυθμούς της σύγχρονης πραγματικότητας.

Ωστόσο, η ύπαρξη των παραπάνω μέσων έχει προσθέσει και μια σειρά από ποικίλα προβλήματα στην ανθρώπινη κοινωνία (όπως αποξένωση, εγκατάλειψη του διαλόγου, αδιαφορία για τις παραδοσιακές αξίες, επικοινωνιακή εξάρτηση, επιβολή ιδεών και προπαγάνδα, εμφάνιση νέων αναγκών που σχετίζονται με την ευδαιμονία και τον καταναλωτισμό κ.τ.λ.). Έτσι λοιπόν, είναι φανερό πως ο άνθρωπος δεν έχει καταφέρει να βρει την εσωτερική του ηρεμία με τα παραπάνω επιτεύγματά του, και για το λόγο αυτό αναζητεί διεξόδους, για να αντιμετωπίσει τα καινούρια και διαρκώς αυξανόμενα προβλήματά του. Θα τολμούσε να ισχυριστεί κανείς πως η υπερίσχυση της τεχνολογίας φαντάζει ως απειλητική για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Στα πλαίσια μιας χριστιανικής θεώρησης βέβαια, οι παραπάνω αμφισβητήσεις δεν έχουν θέση. Η Εκκλησία από τη φύση της είναι ταγμένη στο να αγκαλιάζει με θετική διάθεση όλα τα δημιουργήματα του ανθρώπου, άρα και τα σύγχρονα τεχνολογικά δημιουργήματα του στο χώρο της επικοινωνίας. Η προοπτική αυτή της Εκκλησίας έχει δικαιωθεί κατά τη μακραίωνη ιστορία της. Η αξιοποίηση π.χ. της τυπογραφίας και η εκτύπωση της Βίβλου, ως το πρώτο τυπωμένο βιβλίο στην ιστορία της ανθρωπότητας, αποτελεί μία σημαντική απόδειξη για τη θετική στάση με την οποία η Εκκλησία αγκαλιάζει κάθε ανθρώπινη δημιουργία.

Από την άλλη πλευρά όμως, η εκκλησία, παρά την παραπάνω θετική της στάση, δεν είναι δυνατό να αδιαφορήσει για τα προβλήματα που δημιουργούνται εξαιτίας της τεχνολογικής επανάστασης. Για το λόγο αυτό, σημαντικό κομμάτι της χριστιανικής διανόησης αντιμετωπίζει τη σύγχρονη τεχνολογία με κάποια επιφυλακτικότητα. Η επιφυλακτικότητα αυτή κυμαίνεται συχνά ανάμεσα στην αδιαφορία και το φόβο.

Εν τούτοις, «το πρόβλημα για το χριστιανό δεν είναι να αξιολογήσει αν τα ηλεκτρονικά μέσα είναι καλά ή επιβλαβή, αλλά πως θα εκμεταλλευτεί τις μηχανικές δυνατότητες που μας προσφέρουν». Με άλλα λόγια, η Εκκλησία καλείται να αξιοποιήσει όλα τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, όπως ακριβώς αξιοποίησε την εφεύρεση της τυπογραφίας πριν από μερικούς αιώνες, με σκοπό την αμεσότερη επαφή του ανθρώπου με το Ευαγγέλιο.
Ο χώρος της αγωγής, παράλληλα, έχει μεγάλη ανάγκη από τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας. Καλείται λοιπόν, να αναζητήσει τα μέσα αυτά και να βρει τους κατάλληλους τρόπους, ώστε να τα «τιθασεύσει» και να τα αξιοποιήσει όσο το δυνατόν καλύτερα. Ένα από τα πιo γνωστά μέσα επικοινωνίας που προσφέρονται, μεταξύ των άλλων, για αξιοποίηση στο χώρο της αγωγής, είναι τα «κόμικς».
Τα «κόμικς» βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στις εικόνες και αποτελούν μια σύγχρονη μορφή επικοινωνίας, η οποία όμως ταυτοχρονα έχει να επιδείξει μια ιστορία που ξεπερνά τον ένα αιώνα ζωης. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, πρόκειται για ένα μέσο επικοινωνίας που βρίσκεται στο μεταίχμιο ανάμεσα στην εποχή του γραπτού -έντυπου λόγου και στην εποχή του εικονικού- ηλεκτρονικού λόγου. Εξάλλου, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εποχή του εικονικού λόγου είχε ξεκινήσει με την εμφάνιση των κόμικς και του κινηματογράφου στα τέλη του 19ου αιώνα.
Το θέμα των κόμικς έχει ήδη απασχολήσει πολλούς μελετητές. Μέχρι τώρα όμως, η μελέτη των κόμικς εντασσόταν συνήθως εμβόλιμα στο περιεχόμενο μιας ευρύτερης θεματικής γύρω από τη λογοτεχνία ή την αγωγή. Βέβαια, δεν έλειψαν και οι ερευνητές που ασχολήθηκαν αποκλειστικά και πιο συστηματικά με τα κόμικς, όπως ο Πέτρος Μαρτινίδης με το βιβλίο «Κόμικς»: Τέχνη και τεχνική της εικονογράφησης (εκδ. Α.Σ.Ε., Θεσσαλονίκη 1991). Στο βιβλίο αυτό όμως, ο συγγραφέας έδινε μικρή έμφαση στο ρόλο που παίζουν τα κόμικς στο χώρο της αγωγής.
Από την άλλη, το έργο της Νούλας Κωνσταντινίδου- Σέμογλου Κόμικς, παιδί και αστείο (εκδ. Εξάντας, Αθήνα 2001), προσανατολίζει: τη θεματική του αποκλειστικά στη σχέση του κωμικού στοιχείου των κόμικς με την παιδική ψυχολογία. Τέλος, ο Scott McCloud, στο έργο του Understanding Comics: The invisible art (1993), παρουσίασε την τέχνη των κόμικς χρησιμοποιώντας αντίστοιχους αφηγηματικούς κώδικες δηλαδή διαδοχικές εικόνες με τη συνοδεία κειμένων). Σε επίπεδο πρακτικής εφαρμογής δηλαδή, αξιοποίησε τα κόμικς για να διδάξει την ιστορία των ίδιων των κόμικς, αλλά δεν ασχολήθηκε και με μια αντίστοιχη θεωρητική προσέγγισή τους ως ξεχωριστό μέσο διδασκαλίας.

Η παρούσα εργασία προσανατολίζεται σε μια αποκλειστική ενασχόληση με τα κόμικς ως μέσο αγωγής, τη στιγμή που τα κόμικς, όπως είπαμε, αποτελούν συνήθως απλές υποενότητες των παιδαγωγικών βιβλίων. Μέσα στα πλαίσια αυτά, φιλοδοξούμε να κατα τοπίσουμε τον αναγνώστη για τη σχέση των κόμικς με τα εκπαιδευτικά πράγματα. Ειδικότερα:

Στο πρώτο κεφάλαιο της εργασίας μας, σκοπός μας είναι αρχικά να κατανοήσουμε τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο «κόμικς». Με άλλα λόγια, καλούμαστε να διασαφηνίσουμε την έννοιά τους. Μέσα στα πλαίσια αυτά, μελετούμε τη δομή του αφηγηματικού αυτού είδους και την προϊστορία του, για να μάθουμε το πως τελικά φτάσαμε στην οριστική διαμόρφωση αυτού του μέσου επικοινωνίας. Στη συνέχεια, ακολουθεί μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία των κόμικς (κυρίως για την παρουσία τους στον ελληνικό χώρο).

Στο δεύτερο κεφάλαιο, εμβαθύνουμε στη σχέση των κόμικς με την παιδική ψυχολογία. Πιο συγκεκριμένα, μελετούμε, αρχικά, την έννοια της εικόνας και κατόπιν, ασχολούμαστε ειδικότερα με τις εικόνες των κόμικς και τη σχέση τους με τον κόσμο του παιδιού. Στη συνέχεια, αναφερόμαστε στα κείμενα των κόμικς και στη δυνατότητα πολυεπίπεδης ανάγνωσής τους. Το κεφάλαιο ολοκληρωνεται με ορισμένα ειδικότερα αντικείμενα γύρω από τη σχέση που έχουν τα κόμικς με τα ιδιαίτερα γνωρίσματα του κωμικού και του γέλιου, την κοινωνικοποίηση των αναγνωστών τους και τη δημιουργία προτύπων κατά την παιδική ηλικία.

Στο τρίτο κεφάλαιο, προσεγγίζουμε τα κόμικς ως μέσο διδασκαλίας προχωρώντας στη διατύπωση ορισμένων προτάσεων για την καλύτερη δυνατή αξιοποίησή τους από το διδάσκοντα στο σχολείο. Παρουσιάζουμε επίσης ένα πρόγραμμα διδασκαλίας της Λογοτεχνίας με κόμικς βάσει της μεθόδου "Project".

Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο, επιχειρούμε αρχικά μια χριστιανοπαιδαγωγική θεώρηση των κόμικς βίας, τρόμου και εγκληματικότητας, όπως επίσης και των κόμικς θρησκευτικού περιεχομένου, για να ολοκληρώσουμε την εργασία μας με μια κριτική προσέγγιση των αμφιλεγόμενων κόμικς του Ντίσνεϋ.
Πολλά από τα ειδικότερα αντικείμενα της έρευνάς μας, εντοπίζονται συχνά σε διαφορετικές ενότητες και αναλύονται πάνω υπό μία φορά και από διαφορετική οπτική γωνία σε κάθε περίπτωση.

Το γεγονός αυτό αποδεικνύει πως τα αντικείμενα αυτά σχετίζονται μεταξύ τους και για το λόγο αυτό, δεν μπορούν να ενταχθούν σε μία μόνο πτυχή της έρευνάς μας. Αυτό εξασφαλίζει, κατά τη γνώμη μας, τη συνοχή της εργασίας και βοηθάει στο να προσεγγίζουμε το κάθε θέμα σφαιρικότερα.

[alagt17]

Φαίνεται σοβαρή δουλειά, ανεξάρτητα από τους (πιθανούς) ιδεολογικούς περιορισμούς του συγγραφέα. Ενημερωμένο τον βλέπω και μάλιστα εκδίδει σε ανεξάρτητο (όχι εκκλησιαστικό) εκδοτικό οίκο, πράγμα που του επιτρέπει σχετική ελευθερία για το τι θα γράψει. Ενδιαφέρον. Ευχαριστώ bonadrug, καλή και τεκμηριωμένη βιβλιογραφική παρουσίαση. Μας ενδιαφέρει ωστόσο και η προσωπική σου άποψη για το βιβλίο, εφ' όσον έχεις επανειλημμένα αποδείξει το καλό σου γούστο.

Επεξεργασία Μαίου 4, 2007 από alagt17

[Bonadrug]

Όντως είναι σοβαρή, επιστημονική και τεκμηριωμένη δουλειά και όντως υπάρχουν ιδεολογικοί περιορισμοί οι οποίοι ειναι ιδιαίτερα εμφανείς στο κεφάλαιο Δ, όπου τα undreground κόμικς αντιμετωπίζονται ως προβάλλοντα τα μηνύματα της....Νέας Εποχής, ενός , λεει, πανθεϊστικού και μεταφυσικού κινήματος, που προσωπικά αγννούσα, το οποίο παρερμηνεύει το χριστιανισμό....

 

Όσον αφορά την προσέγγιση στα κόμικς του Ντίσνευ βασίζεται στη κλασική μελέτη των Αριέλ Ντορφμάν και Αρμάν Ματλάρ "Ντόναλντ ο Απατεώνας" (Χιλή/ 1971), το οποίο θα παρουσιάσω σύντομα...

 

Κατά τα άλλα, λόγω των ειδικών ενδιαφερόντων μου, έχω μελετήσει περισσότερο τις ενότητες για τη διδασκαλία των κόμικς (Κεφάλαιο Γ).

 

Εν ολίγοις θετική συμβολή στην ούτως ή άλλως περιορισμένη σχετική βιβλιογραφία αλλά δεν θα το συνιστούσα ως πρώτη επιλογή στον αναγνώστη που θέλει να εντρυφήσει στην έννοια και στην ιστορία των κόμικς....

[esperos]

Ευχαριστω και παλι φιλε bonadrug

Κριμα που δεν βρισκομαι στην Ελλαδα να αγορασω καποια απο τα βιβλια που αναφερεις.

Εχουν πολυ ενδιαφερον και θα τα εχω υπ οψιν.

 

Οσο για τον Ντοναλντ πριν διαβασω την αναφορα σου τον παρουσιασα εγω