ΖΑΡΑΜΠΟΥΚΑ ΣΟΦΙΑ [ (1939) ]

[DJO]

 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939. Σπούδασε ζωγραφική και θέατρο στην Ελλάδα, γραφικές τέχνες και εικονογράφηση στην Αμερική. Το πρώτο της παιδικό βιβλίο γράφτηκε τον καιρό της δικτατορίας (1967-74) και εξηγεί στα παιδιά τι σημαίνει αυτή η λέξη. Από τότε το έργο της επικεντρώνεται στο παιδικό βιβλίο. Είναι περισσότερο γνωστή για τις διασκευές αρχαίων έργων: Αριστοφάνης για παιδιά, Ορέστεια, Οδύσσεια, Ιλιάδα και Μυθολογία. Τα βιβλία της αυτά χρησιμοποιούνται στο Δημοτικό σχολείο, ενώ η σειρά Ιστορίες και Γνώσεις, στο νηπιαγωγείο και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Οι εικονογραφήσεις της έχουν εκτεθεί διεθνώς και βρίσκονται σε συλλογές μουσείων. Το 1961 πήρε το Α΄ βραβείο της εφημερίδας Washington Post (ΗΠΑ) στο διαγωνισμό εξωφύλλου, το 1972 το Βραβείο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς, για το βιβλίο της «Ο Φλιτ ταξιδεύει», το 1978 το βραβείο «Η Λυσιστράτη» στην ΄Εκθεση Λειψίας και το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο Ουράνη, παιδικής λογοτεχνίας, της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της. Το 1978 διορίστηκε ειδική σύμβουλος για τα παιδικά βιβλία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το 1981 τοποθετήθηκε ως ειδικός σύμβουλος για τα παιδικά βιβλία στο Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών. Όσον αφορά τον χώρο των κόμικς, έχει συνεργαστεί με το Παιδιά, Γεια Χαρά!, τις Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους και φυσικά τις Διακοπές με τον Ευγένιο Τριβιζά στο Νησί των Πυροτεχνημάτων.

 

 

Εργογραφία

 

ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ (Κέδρος, 1977)

 

ΦΥΣΙΚΑ Σ'ΑΓΑΠΩ (Κέδρος, 2008)

 

ΤΑ ΑΔΕΣΠΟΤΑ (Μεταίχμιο, 2010)

 

Σχετικά άρθρα:

Η εικονογράφηση των βιβλίων για παιδιά

Ζωγράφοι εικονογραφούν τα νέα αναγνωστικά

 

[DJO]

FamilyLife.gr: Συζητάμε με την Σοφία Ζαραμπούκα, συγγραφέα-εικονογράφο.

 

Συνέντευξη στην Δήμητρα Μαυρίδου

 

Ανάμεσα στις εικόνες και στις λέξεις, ανάμεσα στην εικονογράφηση και τη γραφή, ανάμεσα στα μικρά παιδιά και τα λίγο μεγαλύτερα, κινείται η ζωή της κυρίας Σοφίας Ζαραμπούκα, που αγαπάει πολύ τη δουλειά της και δεν θα την άλλαζε για κανέναν λόγο. Το ευχόμαστε κιόλας, γιατί το μεράκι της είναι αποτυπωμένο σε όλα της τα έργα. Και το χρειαζόμαστε για να αντλούμε δύναμη και ενέργεια από τους ήρωές της. Την συναντήσαμε στις εκδόσεις Μεταίχμιο και μιλήσαμε μαζί της για το νέο της βιβλίο «Τα αδέσποτα», αλλά και για το αγαπημένο θέμα αυτής της στήλης, το διάβασμα.

 

«Δεν έκανα δικά μου παιδιά, γιατί δούλεψα από πολύ νωρίς. Πάντως, πιστεύω ότι οι γονείς πρέπει να έχουν συνεχώς στραμμένη την προσοχή τους στα παιδιά τους. Πραγματικά, δεν ξέρω πώς τα καταφέρνουν οι εργαζόμενοι γονείς. Τους θαυμάζω που τα βγάζουν πέρα, δουλεύουν και έχουν ταυτόχρονα και σχέση με το παιδί τους.

 

»Πριν από λίγο καιρό ήμουν και πρόεδρος στη Βουλή των Εφήβων, και μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι ένα από τα κύρια θέματα που απασχολούσαν τα παιδιά ήταν και η σχέση τους με τους γονείς τους. Τα παιδιά αισθάνονταν κενό...»

 

Άρα, το πρώτο ερώτημα είναι τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε την ύπαρξη αυτού του κενού;

 

Νομίζω ότι όλοι θα συμφωνήσουν πως το να διαβάζεις ένα βιβλίο με ένα μικρό παιδί, κάνει πολύ καλό. Δημιουργούνται θέματα για να συζητήσεις και σιγά σιγά συνδέεται μαζί σου. Ενώ, αντίθετα, τι κάνουν άλλοι γονείς; Τα βάζουν μπροστά στην τηλεόραση μ' ένα dvd. Έτσι «παράγουμε» παιδιά που είναι σχεδόν βουβά, δεν ξέρουν να κάνουν διάλογο. Μόνο ακούνε. Και βλέπεις, τελικά, ότι τα παιδιά που χειρίζονται ωραία τη γλώσσα, είναι παιδιά που ο γονιός πέρασε λίγο χρόνο μαζί τους διαβάζοντάς τους ένα βιβλίο. Γιατί το βιβλίο θα φέρει και την κουβέντα. Σε ρωτάει τι θα πει αυτό, και εσύ του λες πέντε νέες λέξεις.

 

Όταν γράφετε για τα παιδιά, τι ακριβώς έχετε στο μυαλό σας;

 

Όσον αφορά εμάς τους συγγραφείς, το θέμα είναι πώς γράφεις ή πώς εικονογραφείς ένα βιβλίο ώστε να αρέσει και στον γονιό. Πάντοτε γράφω σε δύο επίπεδα, και ιδίως για τα πολύ μικρά παιδιά. Είναι σαν να ακούω μία μητέρα ή έναν πατέρα να το διαβάζει. Και θέλω εμμέσως να του πω και εκείνης ή εκείνου κάποια πράγματα. Παραδείγματος χάρη, κάνω μια νύξη στο τελευταίο μου βιβλίο για τα στενά και βρόμικα πεζοδρόμια. Το παιδί δεν είναι σε θέση να το καταλάβει, αλλά ο γονιός παίρνει ένα μήνυμα και καταλαβαίνει ότι αυτό απευθύνεται σε αυτόν. Είναι πολυεπίπεδη η γραφή, γιατί αν βαρεθούν την ανάγνωση οι γονείς, σταματάνε να διαβάζουν και στο παιδί τους.

 

Πάντως, είτε πρόκειται για πολύ απλή ιστορία είτε για λογοτεχνικό ή φιλοσοφικό αριστούργημα, το ζητούμενο είναι ένα: να ξεκινήσει διάλογος μεταξύ του γονιού και του παιδιού. Και αυτό μπορεί να προκύψει και από την πιο απλή ιστορία.

 

Πόσο εύκολο είναι να κάνεις ένα παιδί να διαβάσει;

 

Δεν νομίζω ότι είναι δύσκολο. Έτσι τουλάχιστον μας δείχνουν οι στατιστικές. Το βιβλίο είναι κάτι το ξεχωριστό. Έχει σχέση με το γεγονός ότι το πιάνεις, το ανοίγεις, το μυρίζεις, το βάζεις στο ράφι σου και το έχεις, είναι ένα αντικείμενο. Δεν πιστεύω ότι το βιβλίο κινδυνεύει. Βέβαια, επισημαίνω ότι το να βάλεις ένα dvd σ' ένα παιδί, σου επιτρέπει να κάνεις τις δουλειές σου, τα τηλεφωνήματά σου κ.λπ. Αλλά πρέπει να καταλάβει ο γονιός ότι εκεί έχασε κάθε πιθανότητα να επικοινωνήσει με το παιδί του. Ο διάλογος πρέπει να αρχίζει από πολύ νωρίς. Η σχέση και η εμπιστοσύνη θα καλλιεργηθούν σταδιακά. Μιλάνε όλοι για ψυχολόγους, λες και εξαφανίστηκε η σχέση των γονιών με τα παιδιά τους.

 

Ναι, αλλά είναι πολλά τα παιδιά που δεν διαβάζουν...

 

Όντως, πάρα πολλά παιδιά δεν διαβάζουν. Το θέμα είναι πόσο εκτεθειμένο είναι το παιδί στην πληθώρα των πολύ ωραίων βιβλίων που πια κυκλοφορούν και στη χώρα μας. Αν εκτεθεί στα βιβλία, σίγουρα θα υπάρχει κάποιο έντυπο που το ενδιαφέρει, και αν το αφήσεις ελεύθερο, θα το διαλέξει. Και φυσικά δεν του επιβάλλεις κάτι. Αγοράζεις κάτι που σου αρέσει και το αφήνεις σ' ένα τραπεζάκι, για παράδειγμα. Το παιδί κάποια στιγμή θα το ανοίξει.

 

Μπορείτε επίσης να κάνετε μια συμφωνία, μία ώρα πριν κοιμηθεί το παιδάκι σας, κάθε βράδυ, να του διαβάζετε κάτι. Είναι μια διαδικασία που πρέπει να μπει στη ζωή του παιδιού, όπως μαθαίνει να πλένει τα δόντια του, να τρώει μήλο κ.λπ. Είναι μια απαραίτητη πνευματική τροφή. Δεν μπορεί να λείψει. Όπως δεν μπορεί να λείψει και ο προφορικός λόγος. Δεν μπορούμε να επικοινωνούμε μουγκρίζοντας. Η επικοινωνία είναι το Α και το Ω στη ζωή μας. Και λέω συχνά στους γονείς ότι η διαδικασία τού διαλέγω για το παιδί μου είναι και αυτή ένας τρόπος επικοινωνίας.

 

Άρα, διαλέγει το παιδί τι βιβλίο να διαβάσει, ή ο γονιός του;

 

Μέχρι μια ηλικία διαλέγει ο γονιός. Έχω παρατηρήσει, όσον αφορά το βιβλίο, ότι τα πολύ μικρά παιδιά διαλέγουν τα εντυπωσιακά εξώφυλλα. Προφανώς γιατί το εξώφυλλο είναι το πρώτο που θα τα τραβήξει. Όσον αφορά, όμως, το περιεχόμενο, ο γονιός είναι σε θέση να κάνει ένα ξεφύλλισμα, και αν του αρέσει, να το πάρει στο παιδί του.

 

Και αν αυτό που διαλέξει το παιδί δεν είναι καλό κατά τη γνώμη του γονιού;

 

Θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο, και ο γονιός να το θεωρεί κακόγουστο, για παράδειγμα. Εγώ δεν θα το στερούσα από το παιδί μου. Θα του το έπαιρνα. Εγώ έχω διαμορφώσει ένα γούστο, το παιδί δεν έχει ακόμα, αλλά δεν σημαίνει ότι όταν του το στερείς, θα πετύχεις κάτι. Πρέπει να το βοηθήσεις να είναι σε θέση να συγκρίνει από μόνο του. Πιο μεγάλη αξία έχει να πιάσει στα χέρια του το βιβλίο, και ας μην είναι το καλύτερο δυνατό για τα δικά μας κριτήρια. Είναι τολμηρό αυτό που λέω, απλώς προσπαθήστε να μην του στερήσετε και το καλό βιβλίο. Βάλτε το εκεί πλάι, και κάποια μέρα θα συγκρίνει και θα κρίνει μόνο του.

 

Τι θέματα σας αρέσει να γράφετε;

 

Με ενδιαφέρουν τα ζωντανά θέματα, τα καθημερινά. Η καθημερινότητα, η ζωή γύρω, η ιστορία με ενδιαφέρει πολύ. Με διασκεδάζει και το να δουλεύω για διαφορετικές ηλικίες. Το να δουλέψω για πολύ μικρά παιδιά, αλλά και για παιδιά που είναι στις πρώτες τάξεις του δημοτικού.

 

Πρώτα γεννιέται η ιστορία και μετά έρχονται οι εικόνες;

 

Καμιά φορά είναι έτσι και καμιά φορά αλλιώς. Μερικές φορές λειτουργώ όπως ακριβώς αυτός που γράφει το σενάριο για ένα φιλμ. Οι περισσότεροι που γυρίζουν φιλμ, βλέπουν πρώτα τις εικόνες. Υπάρχουν βιβλία που είναι κινηματογραφικά, όπως το «Φυσικά σ'αγαπώ» ή το καινούργιο μου, «Τα αδέσποτα». Μπορεί να υπάρχουν πρώτα οι εικόνες και μετά να μπει το σενάριο σιγά σιγά, και να προσθέτω το κείμενο. Άλλες φορές γίνεται ένας σκελετός κειμένου και ακολουθεί η εικονογράφηση, και διαμορφώνονται ταυτόχρονα και τα δύο.

 

Έχετε συνεργαστεί με άλλους εικονογράφους σε ιστορία δική σας;

 

Όχι, θα ήταν ενδιαφέρον. Ρίξατε μια ωραία ιδέα.

 

Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο;

 

Είναι πολύ δύσκολο να πω. Από τα δικά μου έργα, το αγαπημένο μου βιβλίο είναι αυτό που κάνω τώρα. Όταν τελειώσει, το ξεχνάω. Ούτε το ξεφυλλίζω πια. Υπάρχουν βιβλία μου παλιά που τα κοιτάω και έχω ανάμεικτα συναισθήματα. Λέω, εγώ το έκανα αυτό; Μπορούσα να το κάνω και καλύτερα. Νομίζω πως είμαι σκληρός κριτής του εαυτού μου. Αλλά, δυστυχώς, αφού τελειώσω. Δεν τα διορθώνω ποτέ στην ώρα τους.

 

Νιώθετε εικονογράφος ή συγγραφέας;

 

Είμαι ο άνθρωπος που θα ήθελε να ζωγραφίζει, αλλά τελικά εκτονώνομαι στα βιβλία. Θα ήθελα όμως και να γράψω. Χάρηκα πολύ την ιστορία «Φίλοι φίλοι καρδιοφίλοι», εκδόσεις Πατάκη, και το «Πέτρου και Παύλου», εκδόσεις Κέδρος, που απευθύνονται σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας. Ήταν τα πρώτα μου βιβλία χωρίς εικονογράφηση. Και θα έλεγα ότι βλέπω τον εαυτό μου εξίσου έτσι και αλλιώς. Απλώς δίνω πολύ περισσότερο χρόνο στην εικονογράφηση. Ίσως οι απαιτήσεις είναι τέτοιες.

 

Είστε ευχαριστημένη από τους μικρούς σας αναγνώστες;

 

Είμαι πολύ ευχαριστημένη από τη ζωή μου. Νομίζω ότι κάνω την ωραιότερη δουλειά του κόσμου, περνάω ωραία όταν την κάνω, και η επαφή με τα παιδιά είναι συγκλονιστική. Χαίρομαι αφάνταστα. Μου δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να φύγω από τον τόπο μας, και θα μπορούσα κάλλιστα να δουλέψω στο εξωτερικό, κάνοντας βιβλία για την Ελλάδα. Το έχω άλλωστε κάνει. Αλλά την επαφή με τα παιδιά και τους γονείς εδώ δεν την αλλάζω με τίποτα. Το γεγονός ότι με συναντάνε στο ταχυδρομείο, για παράδειγμα, και με αναγνωρίζουν, είναι η μεγαλύτερη χαρά μου. Πού να πάω...

 

Για ενήλικες δεν έχετε γράψει ποτέ...

 

Όχι δεν έχω γράψει. Με προτρέπουν βέβαια. Ίσως ο θαυμασμός μου για όσα έχουν γραφτεί έως τώρα, να με κάνουν να μην γράψω. Θαυμάζω πολύ τους συναδέλφους μου και θεωρώ ότι πρέπει να δώσει κανείς πολύ χρόνο, πολλή ενέργεια, και δεν προφταίνω.

 

Βέβαια αν το θέλατε πολύ...

 

Το συμπέρασμα βέβαια είναι αυτό. Αυτός που θέλει πάρα πολύ να κάνει κάτι, βρίσκει τον χρόνο και το κάνει. Έτσι και οι γονείς θα πρέπει να βρουν τον χρόνο να διαβάζουν βιβλία στα παιδιά τους. Για να μην ξεχνιόμαστε κιόλας...