Ένα χριστουγεννιάτικο καρτούν στο πρελούδιο του Β' Π.Π. [ Peace on Earth (1939), HΠΑ ]

[Commando Duck]

Πώς θα ήταν μια κοινωνία βασισμένη στις αξίες της αγάπης, της συναδέλφωσης και της αλληλεγγύης; Αυτό το ερώτημα θέτει το ταινιάκι κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους με τον τίτλο "Peace on Earth". Πρόκειται για το κλασικό αντιπολεμικό - χριστουγεννιάτικο φιλμ της Metro Goldwyn Mayer που προβλήθηκε στο πρελούδιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τον Δεκέμβριο του 1939.

 

Το φιλμ ξεκινάει σε ένα κατάλευκο τοπίο μιας ερειπωμένης και εγκαταλελειμμένης πόλης -σκιάς του εαυτού της. Τα μισογκρεμισμένα κτήρια, με τον καθεδρικό ναό σε περίοπτη θέση, μαρτυρούν ότι η πόλη αυτή έγινε πεδίο μιας σκληρής και ανελέητης πολεμικής σύρραξης. Tο χιόνι προσπαθεί να καλύψει τα εμφανέστατα τραύματα του πολέμου. Παρόλα αυτά, η πόλη συνεχίζει να κατοικείται, όχι όμως πλέον από ανθρώπους, αλλά από ζώα. Κάθε λογής μικρά και μεγάλα ζώα, που εγκαταστάθηκαν στα συντρίμμια της μόλις ο πόλεμος τελείωσε.

 

Το story διαδραματίζεται την Παραμονή των Χριστουγέννων. Ένας ηλικιωμένος σκίουρος διασχίζει τους δρόμους της πόλης, στην οποία είναι διάχυτο το εορταστικό κλίμα του πνεύματος των Χριστουγέννων. Στο background αυτού του χαρμόσυνου, χιονισμένου τοπίου, ακούγεται ο χριστουγεννιάτικος ύμνος "Peace on Earth, Good Will to Men", τον οποίο τραγουδούν τα παιδιά της εκκλησιαστικής χορωδίας.

 

Μόλις ο πρόσχαρος παππούς-σκίουρος φτάνει στο σπίτι του, τον περιμένουν τα δύο εγγονάκια του και η γιαγιά τους. Τα σκιουράκια ρωτούν τον παππού τους ποιοι είναι οι "άνθρωποι" (=men) που αναφέρονται στον ύμνο. Ο παππούς παίρνει τα εγγόνια στα γόνατά του και αρχίζει να τους διηγείται την ιστορία...

 

 

 

Η διήγηση κάνει ένα φλασ-μπακ, μεταφέροντάς μας στα άγρια χρόνια του πολέμου. Ενός πολέμου τόσο τρομερού και καταστροφικού, που έλαβε παγκόσμιες διαστάσεις, αφανίζοντας ολοκληρωτικά το γένος των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον παππού, ο πόλεμος αυτός κράτησε πάρα πολλά χρόνια και δεν έλεγε να τελειώσει, μέχρι να αλληλοεξοντωθούν και οι δύο τελευταίοι άνθρωποι πάνω στη γη!

 

 

Σε έναν μετα-αποκαλυπτικό κόσμο, βαθιά χαραγμένο από τα χνάρια του πολέμου, τα ζώα που επέζησαν αρχίζουν δειλά-δειλά να βγαίνουν από τα καταφύγιά τους. Μέσα στα ερείπια της εκκλησίας ανακαλύπτουν ένα αντίγραφο της Αγίας Γραφής. Μια σοφή κουκουβάγια αρχίζει να διαβάζει αποσπάσματα στα υπόλοιπα ζώα.

 

 

 

Με βάση τη βιβλική διδασκαλία και τα μηνύματα του χριστιανισμού, τα ζωάκια αποφασίζουν να δημιουργήσουν μια νέα κοινωνία αφιερωμένη στην ειρήνη και την μη-βία. Στήνουν από το μηδέν μια πόλη στα μέτρα τους, χτίζοντας τις κατοικίες τους με τα κράνη των σκοτωμένων στρατιωτών. Στην πόλη αυτή δίνουν την ονομασία: Peaceville.

 

 

 

 

Το Peace on Earth, πέραν της λυρικής-αισθητικής, έχει και μεγάλη ιστορική αξία. Πρώτον, επειδή δημιουργήθηκε σε μια εποχή κατά την οποία ο Πόλεμος βρισκόταν στα σπάργανα -δεν είχε παρά ελάχιστες εβδομάδες ζωής- και αφορούσε μια περιοχή τοπικού ενδιαφέροντος. Φυσικά μακράν απείχε από το να κάνει κάποιον να φανταστεί ότι θα λάμβανε παγκόσμιες διαστάσεις. Όταν δυο χρόνια αργότερα οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήλθαν στον "ευρωπαϊκό πόλεμο", τα ταινιάκια προπαγανδιστικού περιεχομένου άρχισαν να δημιουργούνται με καταιγιστικό ρυθμό, το ένα μετά το άλλο. Δεν είχαν όμως την αθωότητα και τον αυθορμητισμό αυτού του πρώιμου αντιπολεμικού καρτούν.

 

 

Έχει ιστορική αξία επίσης, επειδή δημιουργήθηκε σε μια εποχή όπου στις ΗΠΑ κυριαρχούσε πλήρως το μπλοκ των "απομονωτιστών". Κάθε ιδέα για οποιουδήποτε είδους εμπλοκή σε "έναν πόλεμο που δεν μας αφορά", στηλιτευόταν ως "εχθρική προς την ειρήνη".

 

 

Τέλος, το 1939 ο κόσμος δεν είχε βιώσει ακόμα την τρομακτική γιγάντωση της πολεμικής μηχανής, με τις ατελείωτες εκατόμβες νεκρών στρατιωτών, τις σφαγές εκατομμυρίων αμάχων και τις εικόνες βιβλικής καταστροφής των βομβαρδισμένων πόλεων που άφησε πίσω της (με αποκορύφωμα το Ναγκασάκι-Χιροσίμα), ενώ η μετέπειτα συστηματική, βιομηχανοποιημένη γενοκτονία του Ολοκαυτώματος φάνταζε τότε ως εφιαλτικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας!

 

 

Η μοναδική πρόσφατη παράσταση που υπήρχε το 1939 στη συλλογική μνήμη, ήταν εκείνη του "Μεγάλου Πολέμου", όπως αποκαλείτο τότε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Αυτήν ακριβώς την (ανα)παράσταση μάς δίνει το Peace on Earth, με τις σκηνές μάχης να θυμίζουν περισσότερο τον "πόλεμο των χαρακωμάτων" και λιγότερο τον πρωτοφανούς στην στρατιωτική ιστορία εκτέλεσης "Πόλεμο-Αστραπή" (Blitzkrieg).

 

 

Συγκρίνετε, για παράδειγμα, τις δύο φωτογραφίες, με το καρτούν (αριστερά) να αναπαριστά Γερμανούς στρατιώτες του Α' Π.Π. που φοράνε μάσκες οξυγόνου για την αποφυγή των επιθέσεων με βόμβες αερίων (δεξιά):

 

 

 

...και την σαφή αναφορά στο κράνος του αυτοκρατορικού γερμανικού στρατού του Κάιζερ:

 

 

 

 

Σύμφωνα με τη νεκρολογία του Χιουγκ Χάρμαν στην εφημερίδα New York Times, το Peace on Earth είχε προταθεί για το Νόμπελ Ειρήνης (παρότι δεν περιλαμβάνεται στην επίσημη βάση δεδομένων για τις υποψηφιότητες των βραβείων Νόμπελ). Το 1994, ψηφίστηκε από τα μέλη του τομέα animation ως το 40ό από τα 50 κορυφαία Kαρτούν όλων των εποχών. Επίσης, ήταν υποψήφιο για το βραβείο Οσκαρ φιλμ μικρού μήκους κιν. σχεδίων του 1940 σύντομα (το οποίο τελικά κέρδισε το "Ασχημόπαπο" της Walt Disney).

 

 

Δείτε το καρτούν:

Χώρα: ΗΠΑ

Έτος παραγωγής: 1939

Σκηνοθεσία: Hugh Harman

Εταιρεία παραγωγής: ΜGM

Διάρκεια: 8’ 42’’