Τα κόμικς ως παιδαγωγικό υλικό

[Bonadrug]

Τα κόμικς ως παιδαγωγικό υλικό

 

 

Τα κόμικς (εικονογραφημένες ιστορίες)

Τα κόμικς, ή «η τέχνη της αφήγησης ιστοριών με διαδοχή σχεδιασμένων εικόνων στην τυπογραφική επιφάνεια»[1] πρωτοεμφανίστηκαν στη σύγχρονη μορφή τους το 1933. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 40 υπολογιζόταν πως το 95% των παιδιών ηλικίας 8-14 ετών και το 65% ηλικίας 15-18 ετών ήταν τακτικοί αναγνώστες κόμικς[2]. Η απίστευτη δημοφιλία τους δεν πέρασε απαρατήρητη από το χώρο της παιδαγωγικής. Το μέσο θεωρήθηκε ύψιστης σημασίας και άρχισε να γίνεται ευρεία χρήση του στην εκπαίδευση. Μάλιστα το περιοδικό Journal of Educational Sociology αφιέρωσε ένα ολόκληρο τεύχος (το 1944) στις δυνατότητες αξιοποίησης της νέας «τέχνης» ως μέσου διδασκαλίας[3]. Στη συνέχεια τα κόμικς έπεσαν θύμα του ψυχρού πολέμου και της συντηρητικής στροφής της αμερικανικής κοινωνίας, κατηγορήθηκαν ότι προάγουν τη παιδική παραβατικότητα και χάθηκαν από το προσκήνιο για περίπου 30 έτη. Η απαξίωση των κόμικς υπήρξε τέτοια ώστε όταν πολλά χρόνια αργότερα οι New York Times αισθάνθηκαν την ανάγκη να γράψουν καλή κουβέντα για ένα κόμικ (για το Maus) αυτή ήταν: "το Maus δεν είναι κόμικς" (Ross White ,Comics In The Classroom)

 

Το 1993 δημοσιεύτηκαν τα αποτελέσματα μιας έρευνας στο περιοδικό Journal of Child Language, όπου υποστηριζόταν ότι τα παιδιά μέσω ενός μέσου κόμικς έρχονται σε επαφή με δυο φορές περισσότερες λέξεις από ότι μέσω ενός μέσου παιδικού βιβλίου και με πέντε φορές περισσότερες λέξεις από ότι μετέχοντας σε μια συνηθισμένη συζήτηση με ένα ενήλικα[4]. Το ενδιαφέρον για αυτά επανήλθε σταδιακά και μέσω των προσπαθειών του Μουσείου Κόμικς της Νέας Υόρκης το οποίο μάλιστα κατάρτισε ένα Αναλυτικό πρόγραμμα βασισμένο στη χρήση τους στη διδακτική διαδικασία , το λεγόμενο C.O.MI.C.S. Curriculum (το αρκτικόλεξο σημαίνει Challenging Objective Minds: an Instructional Comicbook Series[5]) , που σύμφωνα με τους συντάκτες του τυχαίνει ήδη εφαρμογής σε 50 σχολεία των ΗΠΑ[6].

 

Ερχόμενοι στον ελληνικό χώρο δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι έχει γίνει συνειδητή αξιοποίηση των κόμικς ως μέσου διδασκαλίας (διότι ως μέσο μάθησης, εκτός σχολείου έστω, δεν μπορεί να τύχει αμφισβήτησης). Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί πόσο πολύ το παλιό αλφαβητάριο των Γιαννέλη- Σακκά σε εικονογράφηση Γραμματόπουλου, μέσω του οποίου έκαναν την πρώτη επαφή τους με τα γράμματα χιλιάδες ελληνόπουλα, προσιδίαζε σε κόμικς (είχε μάλιστα στο εσώφυλλο τον τίτλο «Εικόνες προφορικής διδασκαλίας»!)[7]. Υπήρχαν οι βασικοί χαρακτήρες (ο Μίμης, η Άννα και η οικογένεια τους), την ιστορία των οποίων ακολουθούσε το βιβλίο μέσω ενός διαρκούς παντρέματος εικόνας και κείμενου. Πρόσφατα εκδόθηκε ένα βιβλίο- βοήθημα προς τους εκπαιδευτικούς, οι «Εικονογραφημένες ιστορίες για παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου» (Γκώνιας & Ραπτόπουλος 1997: απευθύνεται στις τάξεις Δ΄, Ε΄, ΣΤ ΄ Δημοτικού) που επιχειρεί να κάνει χρήση των κόμικς για την καλλιέργεια της προφορικής και γραπτής έκφρασης των μαθητών[8]. To 2005 τα κόμικς θα τύχουν της πιο απίθανης ίσως συνηγορίας που θα μπορούσαν να περιμένουν, καθώς από το χώρο της χριστιανοπαιδαγωγικής προέρχεται μια νέα έκδοση που δε διστάζει να αναφέρει πως «η κατάλληλη αξιοποίηση τους στη σχολική τάξη εξυπηρετεί πολλαπλά τη διδασκαλία και τη μάθηση, δημιουργεί μια ευχάριστη ατμόσφαιρα και οδηγεί στην εξεύρεση πολλών σχολικών δραστηριοτήτων»[9].

 

Τα κόμικς ως μέσο δύνανται να δράσουν παρωθητικά κινητοποιώντας αδιάφορους μαθητές , ικανοποιούν (με το παραπάνω ) την αρχή της εποπτείας, καλλιεργούν την ενσυναίσθηση (οι αναγνώστες συμπάσχουν με τους ήρωες), μπορούν να μεταδώσουν γνώσεις, στάσεις και αξίες . Χαρακτηρίζονται επίσης σε σχέση με το βίντεο, την τηλεόραση και το φιλμ από τη μονιμότητα των εικόνων τους, τις οποίες ο αναγνώστης μπορεί να κοιτάζει όση ώρα θέλει. Φυσικά δεν είναι όλα τα κόμικς που κυκλοφορούν στο εμπόριο κατάλληλα για τους μαθητές . Ορισμένα μάλιστα, όπως ισχυρίζονται στη κλασική τους μελέτη (τελεί υπό σοβαρή αμφισβήτηση πλέον) οι Ματλάρ & Ντορφμάν («Ντόναλντ ο απατεώνας» 1971/ελληνική έκδοση 1979) είναι μάλλον επικίνδυνα και αντιδραστικά.. Αλλά μήπως δεν είναι αυτός ένας ακόμα λόγος να ασκηθούν οι μαθητές στις δεξιότητες ανάγνωσης και αποκωδικοποίησης των μηνυμάτων τους;

-------------------------------------------------------------

[1] Μαρτινίδης, Πέτρος. Κόμικς: τέχνη και τεχνικές της εικονογράφησης , Εκδόσεις Α.Σ.Ε. Α.Ε. , 1990, σ.14

[2] Τα στοιχεία αφορούν τις ΗΠΑ και προέρχονται από την ιστοσελίδα Comics In Education / 14-12-2005).

[3] Ibid

[4] George, Stephen. Comics with class, June 2003, http://www.nyccomicbookmuseum.org (14/12/2005)

[5] Bλ. Εδώ

[6] Ibid

[7] Ή τουλάχιστον έχει αυτό τον τίτλο στο εσώφυλλο του στην πρόσφατη επανέκδοση του από τις εκδόσεις Λιβάνη (1993).

[8] Βλ. Γκώνιας Ν. & Ραπτόπουλος, Κ. Εικονογραφημένες ιστορίες για παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου , Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα , 1997 (σύντομη εισαγωγή και ασκήσεις για τους μαθητές)

[9] Αγραφιώτης, Θωμάς. Τα «κόμικς» ως μέσο αγωγής των παιδιών, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη , 2005, σ.196