Ένα κόμικ με την τραγική ιστορία του «Lilly’s Story» [ Μαγκλίνης Ηλίας, kathimerini.gr, 8/4/2009 ]

[Bonadrug]

Ένα κόμικ με την τραγική ιστορία του «Lilly’s Story»

Του Ηλία Mαγκλίνη

«Το τραγούδι της Λένας» είναι ένα ερωτικό ποίημα που ποτέ δεν είδε το φως της δημοσιότητας. Ενα ποίημα γραμμένο για μια γυναίκα από έναν αντιστασιακό, το οποίο όμως αυτή η γυναίκα προφύλαξε από το να μην πέσει στα χέρια των βασανιστών της. Βρισκόμαστε στην Ελλάδα της χούντας και το κόμικ «Το τραγούδι της Λένας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μαμούθκομιξ, σε κείμενο του Jose-Louis Bocquet και σχέδιο του Andreas Gefe, αποτελεί διασκευή μιας ταινίας του Ροβήρου Μανθούλη «Lilly’s Story». Η ταινία πραγματεύεται την τραγική ιστορία αυτής της γυναίκας, τη ζωή των πολιτικών εξορίστων και την προσπάθεια του Ροβήρου Μανθούλη να γυρίσει μια ταινία με θέμα τη δικτατορία στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τον Ζυλ Ντασσέν και τη Μελίνα Μερκούρη. Εκείνη η ταινία δεν γυρίστηκε ποτέ, όμως η όλη αυτή ιστορία συγκίνησε τόσο πολύ τον Γάλλο σεναριογράφο και συγγραφέα Jose-Louis Bocqet που, με τη συνδρομή του εικονογράφου Andrea Gefe, αποφάσισε πριν από λίγα χρόνια να τη διασκευάσει σε κόμικ. «Κόμικ δεν είναι ο σωστός όρος», έλεγε χθες σε συνέντευξη Τύπου ο Ρ. Μανθούλης, «διότι δεν πρόκειται για κωμωδία».

Χωρίς παρεμβάσεις

«Πάντως, πέρα από ελάχιστες διορθώσεις πραγματολογικού χαρακτήρα, δεν έκανα καμία παρέμβαση στη δουλειά των δύο αυτών νέων ανθρώπων διότι δεν μου αρέσει να επεμβαίνουν και στη δική μου δουλειά. Και το “Τραγούδι της Λένας”, βασίζεται μεν στη δική μου ταινία -που μετά έκανα και βιβλίο- όμως είναι δικό τους έργο».

Ο Ρ. Μανθούλης τόνισε ότι η βασική ιστορία στο «Lilly’s Story» είναι αληθινή, όπως και τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν σε αυτή. Γι’ αυτό και στο εν λόγω κόμικ εμφανίζονται ο Ζυλ Ντασσέν και η Μελίνα Μερκούρη, αλλά και ο ίδιος ο Ρ. Μανθούλης (ως Βασίλης όμως). «Για χρόνια μιλούσα για τη ζωή μου και τη ζωή των φίλων μου στο Παρίσι κατά τη διάρκεια της χουντικής μας εξορίας. Οσοι με άκουγαν, μου έλεγαν: γιατί δεν το κάνεις ταινία; Τελικά, η ιστορία εκείνη έγινε ακόμα και κόμικ. Μπορώ να πω ότι με συγκίνησε όταν το είδα, ειδικά οι εικόνες. Το κόμικ έχει έναν δικό του τρόπο προσέγγισης στην όλη ιστορία. Επίσης, έχει ενδιαφέρον το ότι δύο ξένοι νέοι άνθρωποι συγκινήθηκαν από μια τέτοια ιστορία».

Βασανιστήρια σε εικόνες

Σύμφωνα με τον δικηγόρο Γιάννη Καούνη, που μίλησε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, «μετά από δύο χρόνια διαφόρων δυσκολιών, το κόμικ αυτό, που αρχικά κυκλοφόρησε στα γερμανικά και μετά στα γαλλικά, μεταφράζεται στα ελληνικά και το σύγχρονο νεανικό κοινό θα έχει την ευκαιρία να συναντήσει τους ήρωες άλλων εποχών και την πρόσφατη ιστορία της Ελλάδας». Για τον Γ. Καούνη, το κόμικ θίγει ένα ζήτημα: «Πώς να αποδώσεις σε εικόνες τα βασανιστήρια; Ομως το καταφέρνουν πολύ καλά και οι δύο συντελεστές». Τελικά, η Λένα απομνημονεύει το ποίημα του αντιστασιακού που φρόντιζε αλλά δεν το αποκάλυψε ποτέ στους βασανιστές της.

[Bonadrug]

Ερωτας και πόνος σε δύσκολα χρόνια

Δύο ξένοι δημιουργοί κάνουν graphic novel, ταινία του Ρ. Μανθούλη

 

Του Ηλία Μαγκλινη

 

Μια ταινία που μετατρέπεται σε κόμικ (για την ακρίβεια, σε graphic novel, εικονογραφημένο μυθιστόρημα δηλαδή) ή ένα graphic novel, με θέμα τη ζωή των αυτοεξόριστων επί χούντας και τα βασανιστήρια στην οδό Μπουμπουλίνας. Κάπως έτσι θα μπορούσαμε να περιγράψουμε το «Τραγούδι της Λένας» (πρωτότυπος τίτλος «Το τραγούδι των συνταγματαρχών») των Andreas Gefe (σχέδιο) και Jose-Louis Bocquet (κείμενο) που κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις «Μαμούθ κόμιξ». Ξένο κόμικ με βαθιά ελληνικό θέμα ? το οποίο όμως βασίζεται και σε μια ελληνική δημιουργία.

 

Σας μπερδέψαμε λίγο; Λοιπόν, τα πράγματα έχουν ως εξής: πριν από περίπου επτά χρόνια ο Ροβήρος Μανθούλης γύρισε μια ταινία με τον τίτλο «Lilly’s Story» με την παραπάνω θεματολογία. Παράλληλα, εξέδωσε κι ένα βιβλίο-διασκευή της ταινίας με τον ίδιο τίτλο. Η ταινία έκανε τη δική της πορεία, αγαπήθηκε ? ίσως περισσότερο απ’ ό,τι θα... έπρεπε. Ο συγγραφέας Jose-Louis Bocquet συγκινήθηκε τόσο πολύ που, χωρίς να ζητήσει την άδεια από τον Ελληνα δημιουργό, προχώρησε σε μια μια ακόμα εκδοχή του «Lilly’s Story» σε κόμικ/graphic novel, ζητώντας τη συνεργασία του Andreas Gefe στο σχέδιο. Το αποτέλεσμα είναι το «Τραγούδι της Λένας».

 

Όπως εξηγεί στην «Κ» ο Ρ. Μανθούλης, ανακάλυψε την ύπαρξη του «Τραγουδιού της Λένας» περίπου τυχαία. Συνάντησε τον Bocquet, συζήτησε μαζί του. «Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει στα γερμανικά, εγώ ανακάλυψα τη γαλλική έκδοση. Δεν θέλω να επεμβαίνω στις δουλειές των άλλων, όπως δεν θέλω άλλοι να επεμβαίνουν στη δική μου, π.χ., όταν έκανα τη διασκευή των Ακυβέρνητων πολιτειών για την τηλεόραση. Ομως έκρινα σκόπιμο ότι έπρεπε να γίνουν 2-3 μικρές διορθώσεις, περισσότερο πραγματολογικού χαρακτήρα».

Πραγματικά περιστατικά

 

Σύμφωνα με τον Ρ. Μανθούλη, «Η ?Λένα? δεν διαφέρει και πάρα πολύ από τη Lilly, όμως δεν είναι κόμικ, με την έννοια ότι δεν είμαι κωμικό σχέδιο. Ο όρος κόμικ είναι αμερικανικός και δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που είναι η ?Λένα?». Έχει δίκιο: το «Τραγούδι της Λένας» είναι ένα χαρακτηριστικό σύγχρονο graphic novel που περιγράφει, μεταξύ των άλλων, και την περιπέτεια μιας ταινίας με τίτλο «Το ελικόπτερο» και θέμα τα βασανιστήρια στη χούντα των συνταγματαρχών. Όπως και η ταινία, έτσι και η «Λένα», βασίζονται σε πραγματικά περιστατικά που βίωσε ο Ρ. Μανθούλης, όταν εκείνη την περίοδο ζούσε στο Παρίσι. Από τις σελίδες της «Λένας» παρελαύνουν η Μελίνα Μερκούρη, ο Ζυλ Ντασσέν, αλλά και ο ίδιος ο Ρ. Μανθούλης ως «Βασίλης».

 

«Στην ταινία ήθελα να αποδώσω το τραγικό αίσθημα της εποχής εκείνης», μας λέει τηλεφωνικά απ’ το Παρίσι ο Ρ. Μανθούλης. «Ξέρετε, υπάρχει πάντα κάτι παράλογο σε αυτές τις καταστάσεις, που πολύ συχνά παίρνει ένα χαρακτήρα αστείο, σαν από έργο του Ιονέσκο. Θυμάμαι την Ομολογία του Γαβρά: σε μια σκηνή, σε έναν από τους ανθρώπους που δικάζονται, τον οποίο υποδύεται ο Βασίλης Διαμαντόπουλος, κι ενώ επικρατεί μια ατμόσφαιρα τρόμου, του πέφτουν τα παντελόνια. Ολοι ξεσπούν σε γέλια, και οι δικαστές και ο ίδιος. Αυτό το στοιχείο της ειρωνείας, το παράδοξο, υπάρχει και στο Lilly’s Story. Βοηθά στο να αφαιρεθεί λίγο όλο αυτό το δράμα, να μη γίνει μελό. Είναι πιο κοντά στον Ευριπίδη παρά στον Αισχύλο ? χωρίς φυσικά να θέλω να κάνω συγκρίσεις. Η ανθρώπινη περιπέτεια έχει χώρο για όλα, και για το τραγικό και για το γελοίο. Εκ των υστέρων πληροφορήθηκα ότι ο εικονογράφος της ?Λένας? ενθουσιάστηκε με την ταινία».

 

Πράγματι. Ο Ελβετός Andreas Gefe ενθουσιάστηκε, όμως... διαθλαστικά. Όπως εξομολογήθηκε στην «Κ», «Ποτέ δεν συνάντησα τον Μανθούλη ούτε είχα δει την ταινία του. Διάβασα μερικά διηγήματα του Bocquet, και τότε έπεσα πάνω στο εκπληκτικό ?Ελικόπτερο?, μια ιστορία, που όπως ανακαλύψαμε εκ των υστέρων, την είχε κλέψει απ’ τον Μανθούλη. Τότε όμως δεν το ήξερα: διασκεύασε την ιστορία για να τη μετατρέψω σε εικόνες, κάτι που με ικανοποίησε πολύ. Είναι μια μοναδική ιστορία». Γιατί; «Διότι το πολιτικό και ιστορικό σκηνικό της ιστορίας έχει κάτι οικουμενικό και μπορεί να αγγίξει οποιονδήποτε ζει ως πολιτικός εξόριστος έξω απ’ τη χώρα του. Η μοίρα του μετανάστη, του εμιγκρέ, έχει ένα έντονο συναισθηματικό υπόβαθρο και η ίδια η ιστορία πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης ? κάτι που ταιριάζει πολύ στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζω και αποδίδω με χρώματα τις εικόνες μου. Το γεγονός ότι δεν έχω ιδιαίτερη γνώση περί της Ελλάδας όπως και το ότι δεν ήθελα να αναβιώσω το παρελθόν, ήταν δευτερεύουσας σημασίας».

Ταύτιση Μελίνας

 

Το «Ελικόπτερο», στο οποίο αναφέρεται ο Ελβετός εικονογράφος ήταν, όπως είπαμε, ο τίτλος μιας ταινίας που προσπάθησε να γυρίσει ο Ρ. Μανθούλης, με παραγωγό τον Ζυλ Ντασσέν και πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη. Ο τίτλος αποτελεί αναφορά σ’ έναν τύπο βασανισμού που ακολουθούσαν δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής, και τον οποίο, ποιητική αδεία, ο Ρ. Μανθούλης απέδωσε στους Ελληνες βασανιστές.

 

Ήταν επίσης ένα βασανιστήριο που υπέστη μια κοπέλα, η Λίλυ της ταινίας και η Λένα του graphic novel. «Η Μελίνα ταυτίστηκε με αυτή την κοπέλα της ιστορίας», μας πληροφορεί ο Ρ. Μανθούλης. «Στην πραγματικότητα, η υπαρκτή κοπέλα είχε υποστεί ψυχολογικά βασανιστήρια που τη στοίχειωσαν στη συνέχεια. Προερχόταν από μια αριστοκρατική οικογένεια, όπως περίπου και η Μελίνα, η οποία, κάποια στιγμή, μετά την έλευση της χούντας, πολιτικοποιήθηκε.

 

Η Μελίνα ένιωσε ότι αν είχε μείνει στην Ελλάδα θα μπορούσε να είχε την τύχη της κοπέλας. Το άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της όλης υπόθεσης είναι πώς ένας σημαντικός σκηνοθέτης, όπως ο Ντασσέν, αναθέτει σε κάποιον άλλο να σκηνοθετήσει την ταινία και ο ίδιος να παίξει τον ρόλο του παραγωγού».

 

Τα γυρίσματα δεν έγιναν ποτέ

 

Ο Ρ. Μανθούλης είχε γυρίσει μια ταινία μικρού μήκους με θέμα τη χούντα στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τη Μερκούρη, η οποία είχε τεράστια απήχηση. «Οι Γάλλοι έκλαιγαν. Μάλιστα, τη στιγμή που ο Ελληνας χουντικός πρέσβης έδινε τα διαπιστευτήριά του στον Ντε Γκωλ δινόταν η πρεμιέρα της μικρής αυτής ταινίας. Οπως έμαθα μετά, ο Ντε Γκωλ αντιμετώπισε τον χουντικό πρέσβη σκαιότατα».

 

Στην πραγματικότητα, η Μελίνα Μερκούρη ήταν εκείνη που πρώτη πρότεινε στον Ρ. Μανθούλη να γυρίσουν μια ταινία μεγάλου μήκους με θέμα τη χούντα στην Ελλάδα.

 

Η Μ. Μερκούρη είχε ηχογραφήσει τη μαρτυρία με τον βασανισμό της κοπέλας. «Το πρώτο σενάριο», θυμάται ο Ρ. Μανθούλης, «το έκανα μαζί με τον Σεβαστίκογλου. Μάλιστα, περιελάμβανε και το περιστατικό με την απόπειρα της δολοφονίας της Μελίνας, με εκρηκτικό μηχανισμό, από τη χούντα». Όμως η ταινία δεν έμελλε να γυριστεί ποτέ: «Η ABC είχε πληρώσει 500.000 δολάρια τότε, είχε στείλει κι ένα συνεργείο κρυφά στην Ελλάδα να κάνει κάποια εξωτερικά γυρίσματα. Όμως η εταιρεία διαλύθηκε».

 

Είτε το δει κανείς ανεξάρτητα είτε ως κομμάτι της ταινίας του Ρ. Μανθούλη, το «Τραγούδι της Λένας» έχει τη δική του αυτονομία. Είναι ένα μελαγχολικό, ρεαλιστικό graphic novel με στιγμές συγκίνησης. «Θέλεις να καταλάβεις τι είναι η εξορία; Είναι μια παγωμένη κόλαση στην ψυχή του ανθρώπου», λέει κάποια στιγμή ο Βασίλης στον συνομιλητή του, και πρωτοπρόσωπο αφηγητή της ιστορίας. Όμως, κι εδώ υπάρχει χώρος για λίγο φως, λίγο έρωτα , όπως εκείνον της Λένας με τον Τάκη.

 

Καθημερινή 12-4-09

[Dr Paingiver]

Δύο σκαναρίσματα από την έντυπη μορφή του παραπάνω άρθρου.