Τα Αμερικανικά Κόμικς Του '68 [ Κουκουλάς Γιάννης, Ποντίκι (Το), 1/5/2008 ]

[Melandros]

Τα αμερικανικά κόμικς του '68

Φοιτητές, εργάτες, νέοι, άνεργοι, μαύροι και λευκοί, άντρες και γυναίκες, εκατομμύρια άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους το 1968 για να διεκδικήσουν με ρεαλιστικούς όρους την ουτοπία, την αλλαγή του κόσμου. Τον Μάη του ’68 στη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ ένα πολύχρωμο, μη χειραγωγούμενο, πολύμορφο κίνημα με αμέτρητες συνιστώσες (ειρηνιστές, φεμινίστριες, αριστεροί, αναρχικοί, οικολόγοι, ομοφυλόφιλοι), διαμορφώθηκε μέσα από πρωτοφανείς πολιτικές ζυμώσεις και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, αναδύθηκε, διαδόθηκε,…

…πολέμησε. Στον αγώνα αυτόν η τέχνη είχε κυρίαρχο λόγο. Η μουσική, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος, η ζωγραφική, τα κόμικς, επηρέασαν καθοριστικά και επηρεάστηκαν από το μαζικό απελευθερωτικό κίνημα. Μετά το ’68 τίποτε δεν είναι πια ίδιο. Ιδιαίτερα για τα κόμικς σήμανε το τέλος μιας εποχής και η είσοδος σε μια νέα, πιο ενήλικη, πιο πολιτική, πιο τολμηρή, απενοχοποιημένη από τον μύθο ότι τα κόμικς είναι μόνο για παιδιά.

Ενώ όμως στη Γαλλία ο αγώνας υπερπολιτικοποιήθηκε, οδηγήθηκε σε βίαιες συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής και η καλλιτεχνική πρωτοπορία που τον συνόδευε συναγωνίστηκε σε πολιτική κριτική τους οργισμένους διαδηλωτές, στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, τα υποβόσκοντα και εν μέρει περιθωριακά κοινωνικά κινήματα διεύρυναν το ακροατήριό τους και βρήκαν διέξοδο κυρίως στο ρεύμα του αντεργκράουντ. Μέσα σ’ αυτό γεννήθηκαν τα αντεργκράουντ κόμικς. Ορόσημο γι’ αυτά ήταν το περιοδικό «Mad», τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50. Οι ιδρυτές του, Χάρβεϊ Κούρτζμαν και Ουίλιαμ Γκέινς, κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα έντυπο μαζικής κυκλοφορίας το οποίο έφερε την επανάσταση αξιοποιώντας τις δυνατότητες και τη δύναμη που διαθέτει το μέσο των κόμικς όταν συνδυάζει το χιούμορ με την πολιτική και κοινωνική κριτική. Σε μια σκληρή εποχή, όπως αυτή του ψυχρού πολέμου και του διπολικού κόσμου των δεκαετιών του ’50 και του ’60, με τον μακαρθισμό και τη λογοκρισία να δυναστεύουν τις τέχνες, τα κόμικς έγιναν εξίσου σκληρά, εξώθησαν στα άκρα τη θεματολογία τους, καταπιάστηκαν με όλα τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που απασχολούσαν τη νεολαία. Γι’ αυτό και κυνηγήθηκαν, πολεμήθηκαν, αλλά τελικά επέζησαν και άφησαν τη σφραγίδα τους στη δημιουργία μιας ολότελα νέας μορφής τέχνης.

Χρησιμοποιώντας τη λέξη comix, αντί της καθιερωμένης comics, οι καλλιτέχνες του αντεργκράουντ αυτοπροσδιόρισαν τη διαφορά τους από τα καθιερωμένα υπερηρωικά κόμικς της κυρίαρχης κουλτούρας που έκαναν θραύση, με ένα γράμμα, το «x» που παρέπεμπε στις Χ-rated, ακατάλληλες για ανηλίκους κινηματογραφικές ταινίες και στα τολμηρά ερωτικά καλλιτεχνικά έργα. Το περιεχόμενο των ιστοριών τους ήταν εντελώς πρωτοποριακό, τόσο εικαστικά όσο και σεναριακά. Αν και οι περισσότεροι δημιουργοί των αντεργκράουντ κόμικς μέχρι τότε είχαν διάσπαρτα και αποσπασματικά δοκιμάσει να εκφραστούν με αυτόν τον τρόπο σε έντυπα μικρού βεληνεκούς, αυτοεκδόσεις, φοιτητικά περιοδικά και εφημερίδες περιορισμένης κυκλοφορίας («Help!», «East Village Other», «Yarrowstalks», «LA Free Press», «Berkeley Barb», «San Francisco Oracle», «Chicago Seed», «Fifth Estate» κ.ά.), το περιοδικό «Zap», που σχεδιάστηκε το 1967 και κυκλοφόρησε το 1968, θεωρείται από πολλούς το Big Bang της κοσμογονίας που θα ακολουθούσε. Εμπνευστής και ιδρυτής του, ο θρύλος σήμερα των κόμικς, Ρόμπερτ Κραμπ, ένας μεγαλοφυής και παράξενος 23χρονος που μέχρι τότε δημοσίευε μικρές ιστορίες σε διάφορα εναλλακτικά έντυπα. Γενέθλια γη του «Zap» και του αντεργκράουντ κινήματος ήταν το Σαν Φρανσίσκο, η πρωτεύουσα των χίπις, στους δρόμους του οποίου ο Κραμπ μαζί με τον φίλο του Ντον Ντόναχιου άρχισαν να πωλούν τα τεύχη του περιοδικού τους. Τα δύο πρώτα ήταν εξ ολοκλήρου φτιαγμένα από τον Κραμπ και η φήμη τους άρχισε να διαδίδεται σε κάθε γωνιά των ΗΠΑ με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Παραγγελίες άρχισαν να έρχονται από κάθε πόλη και οι ανατυπώσεις ήταν αλλεπάλληλες. Ο Κραμπ απέκτησε το προσωνύμιο του «Πάπα του αντεργκράουντ κινήματος», ενώ η επίδραση που είχαν οι ιστορίες του σε άλλους δημιουργούς ήταν καταλυτική. Από το τρίτο τεύχος του προστέθηκαν στο δημιουργικό team και μια σειρά από καλλιτέχνες όπως οι Gilbert Shelton, S. Clay Wilson, Victor Moscoso, Rick Griffin, Robert Williams, ενώ παράλληλα άρχισαν να κυκλοφορούν, σε καθεστώς ημιπαρανομίας πάντα, αμέτρητα παρόμοια έντυπα με ευρύτατη αποδοχή από το κοινό. Οι ιστορίες τους άγγιζαν καυτά θέματα όπως η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών, με έμφαση στη μαριχουάνα και το LSD, συχνά με έναν ξεκαρδιστικό τρόπο και χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τους διαρκώς μαστουρωμένους, απένταρους αλλά πάντα αισιόδοξους και αντικομφορμιστές «Fabulous Furry Freak Brothers» του Shelton, την πολιτική και τον ακτιβισμό όπως το «Trashman - Agent of the 6th International» του «σκληρού» Spain Rodriguez, το σαδομαζοχιστικό και αχαλίνωτο σεξ όπως στα παραληρηματικά όργια του S. Clay Wilson, τη ροκ μουσική και την ψυχεδέλεια όπως στα κόμικς των Moscoso, Griffin και Williams.

Παράλληλα, στο Σικάγο, τη «συμπρωτεύουσα του αντεργκράουντ», το 1968 κυκλοφόρησε το «Bijou Funnies», μια περιοδική ανθολογία που φιλοξένησε τα πρώτα έργα ορισμένων από τους μεταγενέστερα σημαντικότερους καλλιτέχνες των ενήλικων κόμικς. Μεταξύ των συνεργατών του «Bijou Funnies» ήταν ο Justin Green με το ανατρεπτικό του χιούμορ, ο Scip Williamson, δημιουργός του «Snappy Sammy Smoot», ο Art Spiegelman, μετέπειτα δημιουργός του «Maus», ο Kim Deitch με τους ονειρικούς κόσμους του και ο Jay Lynch με την πολύ δημοφιλή σειρά «Nard n’ Patt». Μετά την τεράστια επιτυχία των δυο περιοδικών, τα αντεργκράουντ κόμικς άρχισαν να απλώνονται «σαν μανιτάρια, παραισθητικά μα και δηλητηριώδη». Κοινό χαρακτηριστικό τους στην πλειονότητα των περιπτώσεων ήταν ότι αποτελούσαν έργα ενός και μόνο δημιουργού το καθένα, σε αντίθεση με τα mainstream κόμικς-προϊόντα των μεγάλων εταιρειών όπως η Marvel και η DC που για κάθε τίτλο τους απασχολούσαν μια πλειάδα διαφορετικών ειδικοτήτων (σχεδιαστές, σεναριογράφους, λετερίστες, κολορίστες κ.λπ.), αποξενωμένων πλήρως από το τελικό αποτέλεσμα. Επίσης, η απαγκίστρωση από τον περιβόητο Κώδικα Δεοντολογίας, ουσιαστικά αυτολογοκρισίας, που οι ίδιες οι εταιρείες είχαν θεσπίσει για να επιβιώσουν απέναντι στο κυνήγι μαγισσών του μακαρθισμού, και η πανηγυρική εγκατάλειψη της χαρακτηριστικής στάμπας στα εξώφυλλα «Approved by the Comics Code Authority» (που οι περισσότερες εταιρείες εξακολουθούν να εφαρμόζουν μέχρι σήμερα) επέτρεψαν την πλήρη ελευθερία των δημιουργών οι οποίοι πλέον δεν ένιωθαν τον φόβο της απόρριψης από τους εκδότες. Ταυτόχρονα η κυκλοφορία τους χέρι με χέρι στα πανεπιστήμια, στα κοινόβια, σε καταλήψεις και διαδηλώσεις, είτε μέσω ενός εναλλακτικού κυκλώματος βιβλιοπωλείων, πολιτικών οργανώσεων, καλλιτεχνικών ομάδων και ακτιβιστικών κινημάτων, επέτρεψε τη διάχυσή τους σε μεγάλες μερίδες πληθυσμού. Σε μια περίοδο μάλιστα που η νεολαία αναζητούσε νέους τρόπους αντίδρασης ενάντια στον συνεχιζόμενο πόλεμο του Βιετνάμ και αυτοοργάνωσης για την κατοχύρωση της ισότητας των φύλων, για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, για τη σεξουαλική απελευθέρωση, για την ελευθερία στη χρήση απαγορευμένων ουσιών. Με το πέρασμα των χρόνων το αντεργκράουντ κίνημα, όπως συμβαίνει σε κάθε καλλιτεχνική πρωτοπορία, έχασε ένα μέρος της ορμής του, της επαναστατικότητάς του, της πρωτοτυπίας του. Ωστόσο, είχε προλάβει να συμβάλει καθοριστικά στην μετέπειτα εξέλιξη των γραφικών, εικαστικών και αφηγηματικών τεχνών καταργώντας όλες τις θεματολογικές συμβάσεις και εγκαταλείποντας όλα τα ταμπού. Είχε κάνει σαφές με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι όλα επιτρέπονται και όλα μπορούν να αποτελούν αντικείμενο της τέχνης. Μιας τέχνης που μπορεί να αυθαδιάζει, να προκαλεί, να ενοχλεί, να επαναστατεί, να ελπίζει. Πρωτίστως όμως να μη συνθηκολογεί. Και, έστω κι αν ο κόσμος δεν άλλαξε, όπως ευαγγελίστηκε ο Μάης του ’68, άλλαξαν τα κόμικς του.

Γιάννης Κουκουλάς

Ποντίκι, 1.5.2008

[DJO]

(επειδή κάαπως κολλάει)

 

Τα 10 πιο διάσημα κόμικς/graphic novels που ήρθαν αντιμέτωπα με την Αμερικανική λογοκρισία (ως απομάκρυνση από κάποια βιβλιοθήκη)!

 

 

 

10.Watchmen

09.The League of Extraordinary Gentlemen: The Black Dossier

08.Batman: The Dark Knight Strikes Again

07.Tank Girl (Jamie Hewlitt)

06.Pride of Baghdad

05.Maus

04.Fun Home

03.Bone

02.Blankets

01. Absolute Sandman

 

 

Για περισσότερα: Banned Books Week

[Strativarious]

Όταν το ''φαινόμενο'' κομικς εμφανίζεται, υπάρχουν αντιδράσεις στην Αμερική.. Τα κομικς διαφθείρουν.. τα κομικς δεν ειναι για παιδια.. Τι κάνουν τότε, DC και Marvel;

 

Seduction of the Innocents and the Attack on Comic Books

The Comic Book Villain, Dr. Fredric Wertham, M.D. By Jamie Coville