Καθαρές απαντήσεις στην Ακροδεξιά [Κουκουλάς Γιάννης, Εφημερίδα των Συντακτών (Η), 6/12/2014]

[Bonadrug]

Καθαρές απαντήσεις στην Ακροδεξιά

εφημερίδα των συντακτών

http://www.efsyn.gr/sites/efsyn.gr/files/wysiwyg/akrodexia.jpg

06.12.2014

Συντάκτης: Γιάννης Κουκουλάς

Μια έκδοση (με σπουδαία κόμικς) απαντά στη ρητορική του μίσους

 

Οι αισιόδοξοι θεωρούσαν μέχρι πρότινος ότι η ναζιστική ιδεολογία, ο ρατσισμός, οι φασιστικές αντιλήψεις, η ξενοφοβία ήταν περιθωριακές αγκυλώσεις κάποιων γραφικών νοσταλγών τού χθες. Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν. Για να μην εξαπλωθεί περισσότερο η ακροδεξιά ρητορική και οι βίαιες πρακτικές της, ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ας μιλήσουμε καθαρά για την Ακροδεξιά» προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία. Οι δημιουργοί κόμικς Μάρω Καλογερή - Σπύρος Δερβενιώτης, Δημήτρης Βανέλης - Θανάσης Πέτρου, Αλέξια Οθωναίου και Τάσος Μαραγκός συμβάλλουν με τον τρόπο τους και με το χιούμορ τους στην κατανόηση του φαινομένου του νεοναζισμού.

Στην αναζήτηση φαντασιακών ταυτοτήτων σε έναν κόσμο πολλαπλών εντάξεων σε πληθυσμιακά σύνολα και υποσύνολα, η πιο εύκολη λύση είναι η διαίρεση σε ένα αόριστο «εμείς» σε διαρκή αντιπαράθεση με ένα ακόμα πιο ακαθόριστο «οι άλλοι».

Ολοι και όλες έχουμε βρεθεί συχνά κατά πρόσωπο αντιμέτωποι με την ακροδεξιά ρητορική του μίσους εναντίον των «άλλων» (ξένοι, ομοφυλόφιλοι, Τσιγγάνοι, Εβραίοι, Αλβανοί, μαύροι και τόσες ακόμα πληθυσμιακές ομάδες), τον ανορθολογισμό, την ισοπεδωτική και εύκολη στοχοποίηση των αδύναμων, την επίκληση της βίας εναντίον κάποιων εξιλαστήριων θυμάτων. Τι γίνεται όταν συνυπάρχεις με κάποιον που εκφράζει όλα τα κλισέ της Ακροδεξιάς; Τον αφήνεις να θριαμβολογεί και να αποκτά ακροατήριο και θαυμαστές, ιδιαίτερα όταν απευθύνεται σε νέους;

Ο Κωστής Παπαϊωάννου, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και πρώην πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας, δημιούργησε έναν χρηστικό οδηγό «απαντήσεων» που απευθύνεται σε όλους, αλλά κυρίως στους νέους, μαθητές και φοιτητές, και στους εκπαιδευτικούς για να τους παράσχει κάθε βοήθεια ώστε να μην υποκύψουν στις ακροδεξιές Σειρήνες και να αποκτήσουν όλα τα εφόδια για να αντιπαρατεθούν με επιτυχία σ' αυτές.

 

Το βιβλίο λειτουργεί παράλληλα ως ενημερωτικό και ψυχαγωγικό ανάγνωσμα, περιέχει βασική ορολογία και λεξιλόγιο, εντοπίζει την ακροδεξιά ιδεολογία στον καθημερινό λόγο, αφηγείται την ιστορία του φασισμού και περιλαμβάνει «οδηγίες χρήσης» για την ανάληψη δράσης προτείνοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις σε κάθε ηλιθιότητα που μπορεί να εκστομίσει ανέξοδα ένας ρατσιστής ακροδεξιός.

Επιπλέον, φιλοξενεί τέσσερις εξαιρετικές ιστορίες κόμικς από Ελληνες δημιουργούς (Μάρω Καλογερή - Σπύρος Δερβενιώτης, Δημήτρης Βανέλης - Θανάσης Πέτρου, Αλέξια Οθωναίου, Τάσος Μαραγκός), που συμβάλλουν με τον τρόπο τους και με το χιούμορ τους στην κατανόηση του φαινομένου της ακροδεξιάς ανόδου αλλά και στη λοιδορία της ακροδεξιάς αντίληψης, πράξη απαραίτητη όταν όλα τα άλλα εργαλεία εξαντληθούν ή αδυνατούν να ανταποκριθούν στις περιστάσεις.

Οι Καλογερή – Δερβενιώτης δημιουργούν μια τραγικά χιουμοριστική ιστορία παραλληλισμού των συνθηκών που έφεραν τον Χίτλερ στην εξουσία με τις σημερινές συνθήκες.

«Το σενάριο της Μάρως Καλογερή βασίστηκε σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις για το πώς φαίνεται σαν κάποιος να πήρε μια λίστα των συστατικών της Βαϊμάρης και σιγά σιγά συμπληρώνει ό,τι χρειάζεται για να αναπαραγάγει τις συνθήκες που οδήγησαν στην άνοδο του Χίτλερ. Διαφορές στο μίγμα και την ποσότητα μπορούν να κάνουν τιτάνιες διαφορές στο τελικό αποτέλεσμα, αλλά τελικά αν κάτι μας μαθαίνει η Ιστορία είναι ότι, ανεξάρτητα από το αν επαναλαμβάνεται σαν κωμωδία ή δράμα, πάντως επαναλαμβάνεται» δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ο Σπύρος Δερβενιώτης.

Και η Αλέξια Οθωναίου (στο προηγούμενο Καρέ Καρέ, ο πρωταγωνιστής του ολοσέλιδου κόμικς της περίμενε το μετρό στη «Στάση Βαϊμάρη»), που αφηγείται μια φανταστική συνάντηση ενός ψυχιάτρου με έναν νεοναζιστή με απρόσμενη κατάληξη, συμπληρώνει: «Στη Γερμανία του Μεσοπολέμου, όπως και στην Ελλάδα τού σήμερα, υπήρξε το φαινόμενο της απότομης φτώχειας και της ανεργίας. Επίσης, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης ήταν μια δημοκρατία, στα πλαίσια της οποίας υπήρξε αφαίρεση κοινωνικών δικαιωμάτων με την πρόφαση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, χαρακτηρίστηκε από τη βιαιότητα των κρατικών κατασταλτικών μηχανισμών και ήταν μια “δημοκρατία” που έδωσε χώρο στους ναζί να έρθουν στην εξουσία. Οπότε, ναι, σαφώς θεωρώ πως υπάρχουν ομοιότητες με τη σύγχρονη Ελλάδα».

Κόμικς εναντίον νεοναζί

Πόσο χιούμορ, όμως, χωράει σε τέτοια ζητήματα; Και κατά πόσο οι εκφραστές ναζιστικών ιδεών μπορούν να προσφέρουν χιούμορ ως πρωταγωνιστές σε κόμικς;

«Γενικά το χιούμορ είναι καλό αντίδοτο απέναντι σε όλα αυτά που συμβαίνουν πλέον δίπλα μας ή και μακριά μας. Ο κόσμος έχει αρχίσει και γίνεται μια μαύρη κωμωδία και οι φασίστες έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σ' αυτή την παράσταση. Σίγουρα θα προτιμούσα να μην τους έπιανα καθόλου στο μολύβι μου αλλά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο καταλήγουν σε κάποια σελίδα. Η αλήθεια είναι πως κάποια από τα πιο δημοφιλή comic strip που έχω κάνει από τότε που άρχισε το πανηγύρι με τη Χρυσή Αυγή, έχουν πρωταγωνιστές αυτά τα τυπάκια με τη λοβοτομή. Πιθανότατα και ο κόσμος έχει ανάγκη να τους δει να γελοιοποιούνται γιατί, κατά βάθος, πίσω από την επιθετικότητα και τη βία που πλασάρουν, είναι εντελώς γελοίοι» μας λέει ο Τάσος Μαραγκός, που καυτηριάζει τη ζωή ενός νεοναζί εφοπλιστή.

Για τη δυναμική των κόμικς και τη δυνατότητά τους να καταπιάνονται με χιούμορ με μεγάλα πολιτικά ζητήματα, ο Σπύρος Δερβενιώτης επισημαίνει: «Τα κόμικς πάντα ήταν και παραμένουν ένας νεανικός κώδικας επικοινωνίας. Η δυναμική του graphic storytelling αποδείχτηκε ότι μπορεί να “απογειώσει” βαριά πολιτικά ζητήματα και να τα κάνει κτήμα πολλών, με τον τρόπο που μια μελέτη ή ένα δοκίμιο θα έκανε να φαίνεται “σοβαρή αγγαρεία”. Ορόσημα των κόμικς όπως το Maus, το Persepolis, το V for Vendetta κατάφεραν έτσι να προσελκύσουν ένα κοινό που ίσως δεν θα είχε στις προτεραιότητές του το Ολοκαύτωμα, την πολιτική πραγματικότητα του Ιράν ή την Αναρχία, με δέλεαρ την αφήγηση με εικόνες. Το χιούμορ είναι ακόμα μεγαλύτερης πυροδύναμης όπλο, γι' αυτό η χρήση του θέλει προσοχή. Οσο εύκολο φαίνεται σαν δέλεαρ για να εισαγάγεις ένα δύσκολο θέμα, τόσο εύκολο είναι και να αποξενώσει τμήματα του κοινού που θα θέλανε την πληροφορία, αλλά δεν αντιδρούν καλά στην ειρωνεία».

Είναι τα κόμικς, λοιπόν, ένα πρόσφορο μέσο για να ευαισθητοποιήσουν τους νέους; «Νομίζω ότι είναι ο καλύτερος τρόπος. Τα μακρόσυρτα κείμενα που κάνουν υπερανάλυση, πολλές φορές κουράζουν. Σίγουρα χρειάζονται και αυτά, αλλά σε ένα πρώτο στάδιο τα κόμικς μπορούν πολύ πιο εύκολα να μεταφέρουν ένα μήνυμα, χωρίς αυτό να σημαίνει και ότι όλα τα κόμικς είναι εύκολα αναγνώσματα. Γενικά πιστεύω πως τα κόμικς θα μπορούσαν να ευαισθητοποιήσουν παιδιά και νέους σε πολλά πράγματα. Θα ήταν ένα πολύ δυνατό και χρήσιμο εργαλείο στην εκπαίδευση αλλά δυστυχώς είμαστε ακόμα μακριά από κάτι τέτοιο, μιας και η εποχή του Μικιμάους ακόμα δεν έχει περάσει» τονίζει ο Τάσος Μαραγκός.

Με την ελπίδα ότι αυτή η έκδοση, που διανέμεται δωρεάν τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή, θα διαβαστεί από όσο το δυνατόν περισσότερους νέους και πιθανώς από κάποιους που φλερτάρουν με τον νεοναζισμό για να τους αλλάξει τα μυαλά, ρωτάμε την Αλέξια Οθωναίου αν, εντέλει, σύμφωνα με την εφιαλτική εκδοχή της ιστορίας της, εμείς ζούμε ανάμεσά τους ή αυτοί ανάμεσά μας. «Υπάρχουν αυτοί και υπάρχουμε εμείς, και ανάμεσα σ' εμάς και αυτούς ζουν χιλιάδες ανόητοι, οι οποίοι είτε από έλλειψη παιδείας, είτε επειδή είναι βολεμένοι, αρνούνται να δουν τα πράγματα για αυτό που είναι και να παλέψουν για κάτι καλύτερο». Το «Ας μιλήσουμε καθαρά για την Ακροδεξιά» είναι ακόμη ένα εργαλείο για να παλέψουμε για κάτι καλύτερο.

 

* Το βιβλίο διατίθεται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή στις διευθύνσεις www.fes-athens.org και www.hlhr.gr. Για αντίτυπα επικοινωνήστε στα e-mail: info@fes-athens.org και info@hlhr.gr. Η έκδοση είναι έργο της Ελληνικής Ενωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Friedrich – Ebert – Stiftung.

 

Επεξεργασία Αυγούστου 16, 2016 από leonidio