Τα Ελληνικά Περιοδικά Περιπετειών Για Παιδιά (1945-1967) [ Καμπουρίδης Xάρης, Βιβλίο: Το έντυπο λαϊκό ανάγνωσμα στην μεταπολεμική Ελλάδα, ? ]

[Bonadrug]

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ

(1945-1967)

Από τη μελέτη του Χάρη Καμπουρίδη

Το έντυπο λαϊκό ανάγνωσμα στην μεταπολεμική Ελλάδα

Επικόλληση -προσαρμογή από το site: www.istoria-neolaias.gr

Καθώς η εμφάνιση και διάδοση του λαϊκού αναγνώσματος συναρτάται άμεσα με τις κοινωνικές, οικονομικές, και πολιτισμικές διαφοροποιήσεις, μέσα απ' την ιστορία τους μπορούμε να παρακολουθήσουμε και τη νεοελληνική ιστορία. Έτσι π.χ. η βιοτεχνική φάση παραγωγής τους που εντοπίζεται εδώ στον μεσοπόλεμο, είναι αντίστοιχη με αυτές που διαπιστώνονται στην Γαλλία και Αγγλία στα μέσα του 19ου αι. Στην δεκαετία του τριάντα τα διάφορα αφηγήματα συνεχείας περνούν και στον περιοδικό τύπο, ενώ αρχίζει να πληθαίνει ή τοπική παραγωγή τέτοιων αφηγήσεων. Ορόσημο σ' αυτήν την εξέλιξη είναι η έναρξη κυκλοφορίας των περιοδικών Ρομάντσο, Μάσκα, Μυστήριον και Ζέφυρος σ' αυτήν την δεκαετία και ή ανάδειξη σειράς σχετικών συγγραφέων με δάσκαλο τον πρωτοπόρο του είδους Απ. Μαγγανάρη, ο οποίος κατά καιρούς διεύθυνε όλα τα παραπάνω περιοδικά. Όλοι οι γνωστοί συγγραφείς αυτών των αφηγημάτων (Ιωάννα Μπουκουβάλα-Αναγνώστου, Η.Μπακόπουλος, Ν. Μαράκης. Ν.Ρούτσος, Γ.Ιωαννίδης, Γ.Μαρμαρίδης, Γιάννης Μαρής, Γ.Τσουκαλάς, κ.ά.) μαθήτευσαν σ' αυτά τα περιοδικά, αρχικά μεταφράζοντας ξένα πρότυπα και αμέσως μετά προχωρώντας σε δική τους παραγωγή.

Η κυκλοφορία αυτών των περιοδικών συνεχίστηκε με διακοπές και κατά την διάρκεια του Πολέμου για ν' αναπτυχθεί περισσότερο και κυρίως στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Οι νεότερες διαφοροποιήσεις που διαπιστώνονται σ' αυτό το διάστημα είναι:
1. o επιμερισμός και της εντόπιας παραγωγής σε είδη (αισθηματικά, αστυνομικά κλπ.),
2. η άνοδος της κυκλοφορίας σε μεγάλους αριθμούς,
3. ο περιθωριακός χαρακτήρας τους σε σχέση με τα "καθαρά λογοτεχνικά" είδη, που εξακολουθούν να θεωρούνται ανώτερα και πνευματικότερα.

Στα πλαίσια αυτά εμφανίζεται αυτόνομα και το επί μέρους είδος των λαϊκών αφηγημάτων για παιδιά. Τα περιοδικά αυτά κατατάσσονται ως περιοδικά αναγνώσματα για παιδιά και νέους γιατί οι ήρωές τους όσο και η μορφή της αφήγησης είναι προσαρμοσμένα σ' έναν τέτοιο καταναλωτικό στόχο. Η διάκριση αυτή είναι αναγκαία διότι ή πρόθεση καθόρισε σ' ένα μεγάλο ποσοστό και το σχετικό μορφολογικό αποτέλεσμα, ενώ σε ανάλογα αναγνώσματα που προορίζονταν για μεγαλύτερες ηλικίες η γνώση ότι ανάμεσα στο αγοραστικό κοινό ήταν και πολλοί νέοι δεν έπαιξε ρόλο στην μορφή τους. Μ' αυτό το κριτήριο λοιπόν η Μάσκα και το Μυστήριον δεν εντάσσονται στο είδος που μελετάμε, παρόλο που διαβάζονταν κατά κόρον από νέους. Για ειδολογικούς λόγους, επίσης, δεν κατατάσσονται στην κατηγορία που μελετάμε τα παιδικά περιοδικά ποικίλης ύλης, όπως η Διάπλαση των Παίδων, το Ελληνόπουλο, Το δικό μου, κά,

Τα περιοδικά αυτά είναι ευδιάκριτα από τα άλλα που κυκλοφορούν για μια σειρά από εξωτερικούς και εσωτερικούς λόγους:

1. έχουν όλα ανεξαιρέτως σχήμα 12.5X17.5, 32 σελίδες κειμένου, περιορισμένη εικονογράφηση, ασπρόμαυρη εκτύπωση, φθηνή τιμή, κυκλοφορία από τα πρακτορεία τύπου σ' όλη την χώρα κάθε βδομάδα
2. έχουν τυποποίηση στην σχέση κειμένου με εικονογράφηση (οι λίγες εικονογραφήσεις εμφανίζονται στις ίδιες διαστάσεις, και στις ίδιες σελίδες κάθε φορά)
3. οι ιστορίες που περιέχουν είναι ημι-αυτοτελή επεισόδια των ίδιων ηρώων, κατά συντριπτικό ποσοστό, παιδιών ηλικίας ως 18 χρονών.

Κατηγορίες των περιοδικών με βάση τον ιστορικό και γεωγραφικό χώρο των περιπετειών.

ΕΘΝΙΚΑ (η δράση εκτυλίσσεται εναντίον διάφορων κατά καιρούς εθνικών εχθρών).
* Μικρός Ήρως και Αόρατος (δράση εναντίον ξένων κατακτητών στον Β' Παγκ. πόλεμο).
* Κύπρος, Διγενής, Μικρός Κύπριος (δράση εναντίον των Άγγλων στην Κύπρο).
* Μικρός Μπουρλοτιέρης, Κουρσάρος της Τζιάς, Μικρός Κουρσάρος (δράση εναντίον Τούρκων, πειρατών κλπ.).

Εδώ κατατάσσονται έμμεσα το Ταγκόρ (όπου ο έλληνας ήρωας βοηθά τον απελευθερωτικό αγώνα των Ινδών κατά των Άγγλων) και κατά περίσταση, περιπέτειες από τις άλλες κατηγορίες.

Στην κατηγορία αυτή, ή παρουσία του Μικρού Ήρωα είναι καθοριστική, τόσο που απέτρεψε οποιονδήποτε συναγωνισμό. (800 τεύχη, κυκλοφορία σε 12.000 αντίτυπα ήδη από την δεκαετία του 1950.)

ΕΞΩΤΙΚΑ και ΖΟΥΓΚΛΑΣ
(οι έλληνες ήρωες δραστηριοποιούνται σε τυποποιημένους εξωτερικούς χώρους: Μεξικό ή άλλες λατινοαμερικανικές χώρες, αφρικανική ζούγκλα, κλπ.).
* Μικρός Ζορρό, Μικρός Σερίφης, Μικρός Καουμπόυ, Λάσσο, Καουμπόυ Φάντασμα,
*Τάργκα, Ζορρό της Ζούγκλας, Μικρός Ταρζάν, Γκαούρ-Ταρζάν, κ.ά.

Εδώ ξεχωρίζουν ασφαλώς τα Γκαούρ Ταρζάν (113 τεύχη) και Μικρός Σερίφης (περίπου 500).


ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑ (σε χώρους ξένων μεγαλουπόλεων - Ν,Υόρκη κλπ.).
*Τζων Γκρηκ, Τζόε Ντικ, Δεκατρία, Μάτι, Μικρός Φαντομάς, και, εκ περιτροπής, ορισμένες περιπέτειες του Πιτσιρίκου.
Στην κατηγορία αυτή μεγαλύτερη επιτυχία είχε ο Τζων Γκρηκ φθάνοντας τα 48 τεύχη
Κατηγορίες των περιοδικών με βάση τον ιστορικό και γεωγραφικό χώρο των περιπετειών.

ΔΙΑΠΛΑΝΗΤΙΚΑ - ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ (σε χώρους του διαστήματος, ή της φαντασίας, με ανάλογες εξωγήινες ιδιότητες).

Υπεράνθρωπος, Ταν ο Υπερκόσμιος, Ιπτάμενο βέλος, Πλανητάνθρωπος.
Στην κατηγορία των διαπλανητικών ο Υπεράνθρωπος είχε περισσότερα από 100 τεύχη.

ΑΘΛΗΤΙΚΑ.

To είδος αυτό εκπροσωπείται με ένα μόνο περιοδικό, το Γκρέκο, ο ήρωας των γηπέδων., που έφτασε τα 50 τεύχη. Το σύνολο των περιοδικών που εκδόθηκε σ' αυτήν την περίοδο της άνθησής τους ξεπερνά τα πενήντα. Για να συμπληρώσει κανείς καλύτερα την εικόνα και την γνώμη για την κυκλοφορία τους, ας σημειωθεί ότι τα πιο πετυχημένα γνώρισαν δυο-τρεις επανεκδόσεις, ενώ η μεταπώλησή τους ως μεταχειρισμένων έφθανε να κάνει αρκετούς κύκλους, ως τις μέρες μας. Η επιτυχία μερικών οδήγησε σε σειρές αντιγραφών ή διαφοροποιήσεων, καθώς το κόστος συγγραφής και εκτύπωσης ήταν μικρό και ο εμπορικός κίνδυνος εύκολος να αναληφθεί και από τον ίδιο τον συγγραφέα ακόμη.

Τα είδη των ηρώων που πρωταγωνιστούν σ' αυτές τις περιπέτειες

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ: Οι περισσότεροι ήρωες είναι παρμένοι από ξένα υποδείγματα του είδους, αλλαγμένοι επί το ελληνικότερον. Συχνά, όταν δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα, προστίθενται έλληνες ήρωες που υποβαθμίζουν την παρουσία των ξένων (π.χ. Υπερέλληνας αντί Υπερανθρώπου, Γκαούρ αντί Ταρζάν, κλπ.). Πρωτότυπα δημιουργήματα των ελλήνων συγγραφέων -απ' όσο μπορέσαμε να διαπιστώσουμε- είναι μόνο το Παιδί-Φάντασμα και οι άλλοι ήρωες των εθνικού χαρακτήρα περιπετειών, και ο ποδοσφαιριστής Γκρέκο.

HΛIKIA: Οι πρωταγωνιστές, αν δεν είναι παιδιά και έφηβοι (συντριπτικό ποσοστό) είναι νέοι άνδρες (Τζων Γκρηκ, Γκαούρ). σε πολλές περιπτώσεις, συμπληρωματικοί χαρακτήρες καλύπτουν τα υπόλοιπα φάσματα ηλικιών, φθάνοντας μέχρι, παιδιά 6-7 χρονών και μη ξεπερνώντας ποτέ τον νέο άντρα.

Γενικά υφολογικά χαρακτηριστικά

Τυπολογική ανάλυση της αφήγησης του Μικρού Ήρωα.

Στις 32 σελίδες του περιοδικού δημοσιευόταν κάθε εβδομάδα μια περιπέτεια, ημιαυτοτελής -όπως χαρακτηρίστηκε πριν- διότι ενώ ο κύριος κορμός των αφηγήσεων ολοκληρωνόταν σε κάθε τεύχος, το πολυπόθητο λυτρωτικό τέλος δημοσιευόταν στις δύο πρώτες σελίδες του επομένου τεύχους. Έτσι ο αναγνώστης, ζούσε μια ολοκληρωμένη περιπέτεια -η έλλειψη του τέλους της δεν τον εμπόδιζε να γνωρίζει ότι επρόκειτο ασφαλώς για τέλος αίσιο- έχοντας συγχρόνως επαρκές κίνητρο ν' αναζητήσει το επόμενο τεύχος ή και το προηγούμενο, το τέλος του όποιου διάβασε κατ' ανάγκην στο τρέχον. Μ' αυτήν την απλή αλλά λειτουργική τεχνική κρατούσαν οι συγγραφείς την συνέχεια ενδιαφέροντος του κοινού τους, στοιχείο εξαιρετικά σημαντικό για την συνέχεια της έκδοσης του περιοδικού.

Όλες γενικά οι λειτουργίες και οι τεχνικές που συνιστούν τους αφηγηματικούς μηχανισμούς, την επικοινωνιακή σύνδεση ανάμεσα σ’ έναν άγνωστο συγγραφέα/αφηγητή και σ' ένα ανώνυμο κοινό, έπρεπε να ενεργοποιηθούν ώστε ή ταύτιση των αναγνωστών με τους ήρωες και τις καταστάσεις τους να αυξηθεί ή έστω να μην μειωθεί. Η τυποποίηση των τεχνικών αυτών, μολονότι είχε άλλες αφορμές, παρουσιάζει μία εξαιρετική ομοιότητα με τις αφηγηματικές τεχνικές των παλιότερων επαγγελματιών παραμυθάδων του προφορικού λόγου.
Η περιγραφή της όψης, της συμπεριφοράς και της σκέψης των πρωταγωνιστών είναι πάντα ή ίδια, σε κάθε επανάληψη της ανά τεύχος. Οι μικρές αλλαγές σ' αυτό το τυπικό, όταν έπρεπε να γίνουν από τον συγγραφέα για ν' ανανεωθεί το ενδιαφέρον του κοινού, γινόταν με αργό ρυθμό, ώστε να μην χαθεί ή σχέση αναγνώρισης από τον αναγνώστη. Το μόνιμα ίδιο ντύσιμο των πρωταγωνιστών στα σκίτσα που εναλλάσσονταν, βοηθούσε αυτήν τη νοητική εικόνα, όπως και ή φορτική επανάληψη των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών τους. Ο Σπίθας, π.χ., το αδιάκοπα πεινασμένο παιδί, όταν τρώει κάνει θορύβους σαν κάρο πάνω σε χωματόδρομο (και στα σκίτσα φορά πάντα κοντά παντελόνια, όπως άλλωστε κι ο Γιώργος θαλάσσης, το ηρωικό Παιδί-Φάντασμα που έχει αφιερώσει την ζωή τον στον αδιάκοπο αγώνα κατά των κατακτητών κλπ., παρόλο που έπρεπε πια να κοντεύει τα τριάντα μετά από 16 χρόνια περιπετειών!).

Η εναλλαγή και η ανανέωση στα πρόσωπα γίνεται πάντα στο περιβάλλον των κεντρικών ηρώων και σπανιότατα στους ίδιους τους πρωταγωνιστές. Ο Γ. Θαλάσσης, η Κατερίνα και ο Σπίθας έχουν κατά καιρούς βοηθούς και συνεργάτες άλλους ήρωες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διατηρούνται για ορισμένα τεύχη καθένας. Έτσι ο Διαβολάκος και το Ζουζούνι σώζουν με την σφενδόνα ή το φυσοκάλαμό τους πολλές καταστάσεις, αλλά κάποτε δίνουν την θέση τους σε άλλους ελαφρά διαφοροποιημένους ήρωες. Αντίθετα ο Ποκοπίκο και η Χουχού παραμένουν βοηθοί των Γκαούρ και Ταρζάν αντίστοιχα ως το τέλος, όπως και ο ινδιάνος Σιού στο Γκρέκο. Η βεβαιότητα του αναγνώστη στην αθανασία του πρωταγωνιστή ήρωα, γίνεται συχνά παράγοντας δραματουργικού παιχνιδιού, αφού αντικαθίσταται από νεοεμφανιζόμενο πρόσωπο με ίδια σχεδόν χαρακτηριστικά, που γρήγορα μαθαίνουμε ότι δεν είναι άλλος από τον αγαπημένο μας ήρωα που δεν είχε σκοτωθεί κλπ.
Οι ήρωες βοηθοί των πρωταγωνιστών αναλαμβάνουν κατά κανόνα να προκαλέσουν το γέλιο (στοιχείο που δεν παραλείπεται σε καμιά σειρά), χωρίς αυτό να μειώνει τον ηρωισμό όσο και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους. Έτσι ο Κοντοστούπης του Υπεράνθρωπου είναι θρασύδειλος αλλά συχνά σώζει τους υπόλοιπους, το ίδιο και ο Ποκοπίκο, ενώ οι χαρακτήρες των Σπίθα ή του ινδιάνου Σιού είναι πιο σύνθετοι.

Τα αντίπαλα μεγέθη είναι κατά κανόνα τόσο ισχυρά στην αρχή ώστε ή αναμενόμενη κατίσχυσή τους από τον ήρωα να θεωρηθεί ακόμη μεγαλύτερος άθλος. Συχνά στον Μικρό Ήρωα ο πράκτορας του εχθρού καταλαβαίνει τον δίκαιο αγώνα των ηρωικών παιδιών και συμμαχεί μαζί τους, τότε όμως σκοτώνεται σχετικά εύκολα για προφανείς λόγους. Κατά κανόνα επίσης οι εχθρικοί πράκτορες έχουν βοηθούς με ιδιότητες ανάλογες μ' αυτές των θετικών ηρώων και οι μονομαχίες τους στο ομόλογο επίπεδο είναι συνήθως τα δημοφιλέστερα τεύχη των σειρών.

Τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά των προσώπων και των γεωγραφικών ή ιστορικών χώρων παρουσιάζονται σχηματοποιημένα: Οι έλληνες ήρωες είναι πάντα καλοί, έξυπνοι, αλτρουιστές, ευγενικοί. Δεν σκοτώνουν ποτέ τον αντίπαλο όταν είναι σε αδύναμη θέση (π.χ. όταν κοιμάται, όταν του 'χει πέσει το ξίφος κλπ.), σε αντίθεση με τους κακούς που είναι αδίστακτοι. Οι μεν αγωνίζονται για ιδανικά, οι δε παρακινούνται από πλεονεξία, μισαλλοδοξία, οικονομικά κίνητρα κλπ.
Το ερωτικό στοιχείο υφέρπει διακριτικά σ' όλες τις ιστορίες. Όλοι γνωρίζουμε (και περισσότερο ο πράκτορας του κακού ο οποίος και το εκμεταλλεύεται) ότι ο Γκρέκο δεν ζει χωρίς την Άμπυ, ο Γιώργος Θαλάσσης χωρίς την Κατερίνα, ο Γκαούρ χωρίς την Ταταμπού, ο Κοντοστούπης χωρίς την Αλβίρα. Ωστόσο η ερωτική σχέση εκδηλώνεται μόνο με τρυφερότητα στις δύσκολες στιγμές και φροντίδα απλώς στις άλλες. Μόνη εξαίρεση η τάση του Ποκοπίκο να κάνει καθαρά ερωτικές προτάσεις στην Χουχού, η οποία βέβαια δηλώνει πως «μετά το στεφάνωμα όλα θα γίνουν, μην ανησυχείς»!

Τα γενικά αυτά χαρακτηριστικά συναντάμε λίγο πολύ σ' όλες τις σειρές που αναφερόμαστε. και ασφαλώς στην προσωπική ικανότητα του κάθε συγγραφέα έγκειται ή πετυχημένη αξιοποίηση τους. Όπως ήδη προαναφέρθηκε, οι πιο πετυχημένες σειρές υπήρξαν κατά τεκμήριο, ο Μικρός Ήρως, Ο Υπεράνθρωπος, ο Γκαούρ Ταρζάν, ο Μικρός σερίφης, ο Τζων Γκρηκ και ο Γκρέκο. Συγγραφείς τους αντίστοιχα οι Θάνος Αστρίτης (ψευδώνυμο του Στέλιου Ανεμοδουρά) των Μικρού ήρωα, Υπεράνθρωπου, Ν. Ρούτσος (Γκαούρ Ταρζάν) και Γ. Μαρμαρίδης (Μικρός σερίφης, Γκρέκο). Ο Ανεμοδουράς, μαθητής του Μαγγανάρη στην Μάσκα και δάσκαλος του Μαρμαρίδη αργότερα, αναδεικνύεται εκ των πραγμάτων σαν πιο πετυχημένος σ' αυτό το είδος.

Θεωρώντας κάθε αφήγημα ως μέσον επικοινωνίας ανάμεσα σ' ένα πομπό (τον συγγραφέα) κι ένα (ή πολλούς) δέκτη (τον αναγνώστη), ας εξετάσουμε τώρα με ποιον τρόπο κωδικοποιούνται τα μηνύματα που ο πρώτος στέλνει στον δεύτερο. Οι αφηγηματικές τεχνικές είναι οι μηχανισμοί παραγωγής αυτών των νοημάτων, συνεπώς όσα ιδεολογικά στοιχεία αναζητούμε με την μελέτη μας θα πρέπει να τα αναζητήσουμε μέσα σ' αυτούς τους μηχανισμούς, κι όχι να τα επινοήσουμε.

Όπως αναφέρθηκε πριν, ή μελέτη των λαϊκών αναγνωσμάτων μπορεί κι αυτή να εφαρμόσει τέτοιες μεθόδους, αφού ο στόχος των λαϊκών αναγνωσμάτων είναι η αποκατάσταση επικοινωνίας με το μέγιστο δυνατό κοινό - γι' αυτό και χαρακτηρίζονται από εμπρόθετη εφαρμογή τέτοιων αφηγηματικών λειτουργιών. Η αποκατάσταση τέτοιας επικοινωνίας (όπως συμβαίνει π.χ. με τις πετυχημένες σειρές) είναι στο πραγματολογικό επίπεδο μια επικοινωνία με κοινούς κώδικες πομπού-δέκτη, ανάλογη δηλαδή με την επικοινωνία σε παραδοσιακές κλειστές κοινότητες. Εξ ου και η καταλληλότητα των τυπολογικών μεθόδων ανάλυσης των αφηγηματικών μηχανισμών.

Ας εξετάσουμε το μοντέλο της πιο πετυχημένης σειράς, του Μικρού Ήρωα.

ΗΡΩΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ: Παιδί-Φάντασμα, Κατερίνα, Σπίθας, λοιποί βοηθοί.

ΟΜΟΛΟΓΟΙ ΚΑΚΟΙ: Πράκτορες Γερμανών ή Ιταλών ή Γιαπωνέζων, ακούσιοι και εκούσιοι συνεργάτες τους.

ΣΤΕΡΗΣΗ: Πρόσωπο εκ των ηρώων ή των βοηθών ή των συνεργατών υφίσταται πλήγμα από τον κακό (αιχμαλωσία ή κίνδυνος της υπόθεσης του πολέμου, θάνατος κλπ.).

ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΗΣ ΣΤΕΡΗΣΗΣ: Επιστροφή του προσώπου ή απόδοση αναλόγου χτυπήματος στον εχθρό.
 

Όπως σε κάθε αφήγηση, ή πορεία των λειτουργιών είναι τέτοια ώστε την αρχική κανονική κατάσταση διαδέχεται ή στέρηση, ενώ όλες οι λειτουργίες που ακολουθούν τείνουν στην επαναφορά της αρχικής ηρεμίας. Η σειρά των λειτουργιών στις περιπέτειες των ηρώων του Μικρού ήρωα είναι:
* κανονική κατάσταση: Οι ήρωές μας βρίσκονται στο καταφύγιο τους στο διάλειμμα μιας περιπέτειας.
* διαπίστωση κινδύνου: Είτε διαπιστώνουν ότι το σπίτι διατρέχει κίνδυνο, είτε κάποιο μέλος της παρέας αργεί να επιστρέψει, είτε ο ασύρματος μεταδίδει μήνυμα του Αρχιστρατήγου σχετικά με κίνδυνο που απειλεί τους συμμάχους και την Ελλάδα.
* αποδοχή καθήκοντος: Όλοι μαζί ή κάποιος από τους εναπομείναντας αποφασίζουν να δράσουν.
* έξοδος: Οι ήρωες βγαίνουν από το σπίτι ή από την Ελλάδα.
* πρώτη δοκιμασία: Οι ήρωες υφίστανται την πρώτη αναμέτρηση με τον κακό ή εκπρόσωπό του. Η αρχική στέρηση ανταλλάσσεται ή μεγεθύνεται.
* καθοριστική δοκιμασία: Οι ήρωες μετά από συντονισμένη προσπάθεια έρχονται σε κανονική μάχη με τον κακό.
* νίκη: Ο κακός ηττάται.
*ηρεμία: Η κανονική κατάσταση επανέρχεται ή εξισορροπείται.
Το μοντέλο που παρουσιάζεται παραπάνω είναι πολύ γενικευμένο και δεν αντικατοπτρίζει όλα τα μοτίβα που παρουσιάζει κάθε περιπέτεια. Κι αυτό γιατί
* ο συγγραφέας συχνότατα αντιστρέφει την διαδοχή των λειτουργιών, είτε
* αντιπαραθέτει στους ήρωες όχι τους ομόλογους πράκτορες (κακός) αλλά ισοδύναμα μεγέθη,
* πολλαπλασιάζονται οι αρχικές δοκιμαστικές συγκρούσεις,
* γίνεται επαναληπτικός κύκλος της περιπέτειας γιατί ο κακός δεν είχε νικηθεί οριστικά (ψεύτικος θάνατος) ή γιατί η στέρηση παίρνει άλλη μορφή κατά την διάρκεια της δράσης.
Ας σημειωθεί επίσης ότι αντίστοιχος με τον ρόλο του μαγικού πράκτορα των παραμυθιών στις αφηγήσεις αυτές είναι είτε οι υπερβάλλουσες ικανότητες του βασικού ήρωα, του Γιώργου Θαλάσση, είτε οι τυχαίες (αλλά στο τέλος αποφασιστικές) ενέργειες των συνεργατών του (κυρίως του Σπίθα), είτε, σπανιότατα, υπερφυσικές ικανότητες (π.χ. η δυνατότητα να βλέπει στο σκοτάδι, ένα παράξενο σφύριγμα που ηρεμεί τα άγρια σκυλιά κλπ.). Κατά κανόνα δηλαδή το εξωδραματικό στοιχείο είναι περιορισμένο, συνεπώς ή ευθύνη και ή τελική επιτυχία της κάθε αποστολής χρεώνεται αποκλειστικά στις ικανότητες των ηρώων.

Οι ικανότητες αυτές αποτελούν το πρώτο σημαντικό ιδεολογικό στοιχείο των αφηγημάτων, και βέβαια δεν είναι άλλες παρά ή γενναιότητα, ή ψυχραιμία στις δύσκολες περιστάσεις, ή ταχύτητα στις αντιδράσεις, ή ικανότητα υπολογισμού της συμπεριφοράς του αντιπάλου, κλπ. Έτσι το μαγικό στοιχείο στον Μικρό ήρωα αντικαθίσταται από μια σειρά ιδιότητες που προβάλλονται ως θετικές αφού αποτελούν το κλειδί της κάθε επιτυχίας των ηρώων. Δεύτερο στοιχείο που αποδίδει ιδεολογικές πληροφορίες είναι ή κατά την πορεία της αφήγησης υποκατάσταση της στέρησης των προσώπων από στέρηση ευρύτερης σημασίας αξιών. Η στέρηση δηλ. της ελευθερίας του ήρωα είναι πάντα προσωρινή και αμέσως αντικαθίσταται από στέρηση των κάποιων σημαντικών μέσων επίτευξης του ευρύτερου στόχου, όπως π.χ. η πιθανή επιτυχία ενός σαμποτάζ, ή διαρροή απορρήτων εγγράφων στους εχθρούς κλπ. Έτσι δηλώνεται ή υποταγή των προσωπικών αξιών σε άλλες γενικότερες. Υπάρχει δηλ. ένα υπερσύστημα, έξω από τον άμεσο συσχετισμό της κάθε αφήγησης, το οποίο και είναι υπέρτατη αναφορά.

Αντίστοιχη αναγωγή μπορεί να γίνει και στην συμπεριφορά των κακών, οπότε καταλήγουμε στην αντιπαράθεση δύο μεγεθών, πράκτορες των οποίων στην αφηγηματική δράση είναι τα πρόσωπα. Τα μεγέθη αυτά είναι απ' την μια οι λαοί που θέλουν να έχουν την ελευθερία τους και απ' την άλλη αυτοί που προσπαθούν να υποτάξουν τους πρώτους με κάθε μέσο.

"Ελληνοποίηση" των ηρώων. Γενικεύσεις.
Οι άλλες σειρές, σε αντίθεση με τον Μικρό Ήρωα, έλκουν το αφηγηματικό μοντέλο τους από τα ξένα πρότυπα του είδους, αυτά που τελικά επιβάλλονται μετά το 1967. Οι αφηγηματικές λειτουργίες είναι λιγότερες, τείνοντας στην σχηματοποιημένη διάταξη που αφαιρεί όσες λειτουργίες είναι ιδιόρρυθμες.

Για μια βιομηχανική -κι όχι απλώς βιοτεχνική- παραγωγή, ή μείωση των αφηγηματικών λειτουργιών είναι αναγκαία εφ' όσον συντελεί στην εξουδετέρωση των πολιτισμικών ιδιομορφιών των αναγνωστών/πελατών, ομαδοποιώντας ευκολότερα όποια τμήματα της αγοραστικής μάζας αποκλίνουν. Όταν όμως τα ίδια μοντέλα μεταφέρθηκαν εδώ, το "ελάττωμα" αυτό αναπληρώθηκε με την φόρτιση των ιδεολογικών χαρακτηριστικών των ηρώων.

Γι' αυτό και οι ήρωες ελληνοποιούνται ή υποβαθμίζονται δίπλα σε συμπληρωματικούς χαρακτήρες, με ελληνική καταγωγή και "ελληνοπρεπή" συμπεριφορά. Η μέθοδος αυτή, όπως αποδείχθηκε, είχε κάποια σχετική επιτυχία, όχι όμως τόση όση ο Μικρός Ήρως. Οι ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στον Μικρό Ήρωα και τις άλλες σειρές είναι, ότι ο συγγραφέας του πρώτου δεν έκανε μια μηχανική μεταφορά των ξένων μοντέλων, ούτε μια απλή προσαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά ότι πέτυχε να δημιουργήσει αφηγηματικά μοντέλα με βάση τις παραδοσιακές τεχνικές που ταίριαζαν τότε στα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των παιδιών (όσων τουλάχιστον τον διάβαζαν). Η οικειότητα των προσώπων και το ενδιαφέρον των μικρών αναγνωστών για τόσο χρόνο και σε τόση έκταση για τις περιπέτειες των μικρών ηρώων, μόνο με την αναγωγή σ' αυτούς τους μηχανισμούς μπορεί να εξηγηθεί.

Τέλος Εποχής

Ωστόσο και ο Μικρός Ήρως και τα άλλα σχετικά περιοδικά στο τέλος της δεκαετίας του 1960, γνωρίζουν κάθετη πτώση στις πωλήσεις τους. Ούτε η δημιουργική αναγωγή σε βαθειά ριζωμένες αφηγηματικές τεχνικές, ούτε ή τεχνητή ελληνοποίηση των ηρώων μπόρεσε να παρατείνει την ευκαιριακή, μεταβατική τους υπόσταση.

Ήδη το ελληνικό κοινό είναι μια περιθωριακή αλλά ενδιαφέρουσα πελατεία για τις αντίστοιχες σειρές του εξωτερικού, που τώρα παράγονται βιομηχανικά και που αναζητούν νέες αγορές. Εκτός από τις Η.Π.Α., η Γαλλία και, κυρίως, η Ιταλία, αναπτύσσουν την παραγωγή των κόμικς, τα οποία τώρα γίνονται εύκολα αποδεκτά, καθώς η τηλεόραση και ο κινηματογράφος έχει γίνει από καιρό το κυρίαρχο μέσο επικοινωνίας.

Για την τοπική συντεχνία ή πρωτότυπη παραγωγή τέτοιων σειρών είναι οικονομικά αδιανόητη, καθώς και η προσαρμογή τους. Έτσι τα ξένα προϊόντα απλώς μεταφράζονται εδώ και εκδίδονται μάλιστα από τους ίδιους συγγραφείς/εκδότες των προηγουμένων σειρών (Ανεμοδουράς, Στρατίκης, κ.ά.),

Το ίδιο εξάλλου συμβαίνει με τα αστυνομικά και αισθηματικά βιβλία τσέπης, με τα τηλεοπτικά σίριαλ, και όλα γενικώς τα τυποποιημένα αφηγηματικά προϊόντα, η κατανάλωση των οποίων βαθμηδόν υποβαθμίζει (μέσα από την αχρηστία) τις εθνικές ιδιαιτερότητες όπως αυτές αποτυπώνονται στα αφηγηματικά μοντέλα του κάθε πολιτισμού και οι νεότερες γενιές κάθε κοινωνικής τάξης και κάθε χώρας εξομοιώνονται τεχνητά στους νέους σχηματικούς τρόπους αντίληψης.